گفتگو با یک کارگر مهاجر افغانستانی

گزارشی از وضعیت کارگران فاضلاب شهری

 (گفتگو با یک کارگر مهاجر افغانستانی)

علیرضا خباز

چندین سال بود کار کارگران فاضلاب شهری را دنبال می‏کردم. شرایط کارشان بسیار سخت و طاقت فرسا است. در سرمای زمستان و گرمای تابستان، ساعتهای طولانی گاه حتی شبانه روزی، دالانهای به هم پیوسته در عمق زمین حفر می‏کنند. تعداد زیادی کارگر درگیر این شغل مشقت‏بار هستند، برای مثال در همین تهران، منطقه‏ای نیست که در آن این کارگران مشغول به کار نباشند.

منتظر فرصتی بودم تا از نزدیک شرایط کار آنها را از زبان آنها بشنوم و از جزئیات زندگی این کارگران که در اکثر موارد، کارگران مهاجر هستند، مطلع شوم و با دیگران به اشتراک بگذارم. تا اینکه نیمه شب یکی از روزهای سرد دی ماه این فرصت فراهم شد و توانستم با یکی از این کارگران گفتگوی صمیمانه‏ای داشته باشم. بخشی از این گفتگو را به صورت مکتوب شده در اینجا می‏خوانیم.

سلام خسته نباشید. مزاحم که نیستم؟

نسیم: سلام ممنون و تشکر.

نگهبانی میدی؟ اجازه دارم از شرایط کاری که انجام میدی، چند سوال بپرسم؟

نسیم: برای چی می‏پرسی؟

به نظرم شرایط کار شما خیلی سخت است. دوست دارم بشنوم و تا جایی که امکان داشته باشد، رسانه‏ای کنم تا دیگران هم داستان شما را بدانند.

نسیم: من در خدمتم . اما به این شرط که قدم بزنیم و صحبت کنیم. الان در حال نگهبانی هستم.

هر کارگر در یک شبانه‏روز، چند متر تونل حفر می‏کند؟

نسیم: کارگرها معمولا بصورت تیم دو نفره کار می‏کنند. یکی کنده کاری می کند و دیگری خاکها را خارج می‏کند. در طول کار هم جایشان را با هم عوض می‏کنند. هر دریچه‏ای یک تونل عمودی دارد که عمق آن ۶ تا ۷ متر است و عرض و طول آن هم حدود ۱ متر است. فاصله هر دریچه هم با هم حدود ۷ متر و یا بیشتر است. این دریچه‏ها توسط تونلی افقی که به اندازه حرکت یک نفر پهنا دارد، از زیر زمین به هم وصل می‏شوند.

هر دو نفر چند متر حفر می‏کنند؟

نسیم: اگر از ساعت ۸ صبح تا ۱۰ شب یا بیشتر کار کنند، حدود ۶ یا ۷ متر حفر می‏کنند.

روزمزدی کار می‏کنید؟

نسیم: نه کنترات می‏گیرند. یعنی کارمزدی کار می‏کنند. اگر هر روز تا آخر شب کار کنند و ۶ یا ۷ متر حفر کنند، به هر کدام حداکثر روزی ۲۰۰ هزار تومان می دهند.

وضعیت غذا و خوابگاه چطور است؟

نسیم: هزینه غذا با خود ما است. ولی خوابگاه با پیمانکار.

برای پیمانکار کار می‏کنید؟

نسیم: یک پیمانکار ایرانی داریم که کار را از شرکت اصلی می‏گیرد و یک پیمانکار افغان داریم که ما کار را از او می‏گیریم. پیمانکارها درآمد خوبی دارند و از هر متر مربع حفاری ششصد تا هفتصد هزارتومان درمی‏آورند.

بیمه نیستید؟

نسیم می‏خندد ومی‏گوید:

نه بابا بیمه چیه؟ اینجا هر روز حادثه داریم. بدترین حادثه ریزش تونل و ماندن کارگرها زیر آوار است که در بیشتر مواقع منجر به مرگ می‏شود. امکانات نجات نداریم. فقط زنگ می‏زنند به آتش‏نشانی. فرد مصدوم باید خوش شانس باشد که تا رسیدن امداد زنده بماند.

او ادامه می‏دهد:

من یکبار زیر خاک دفن شدم و فقط سرم بیرون مانده بود که همکارانم بیرون کشیدنم. همانطور که میبینی در زمستان کارگران لباس مناسب ندارند و وقتی از عمق زمین با بدن عرق‏کرده بیرون می‏آیند، سرما میخورند وبعد باید با وجود بیماری کار کنند که بیشتر مواقع عفونتهای ریوی و آسم می‏گیرند. اگر زنده بمانند با بدنی ناقص و ناتوان از کار، به افغانستان بر می‏گردند.

از شغل نگهبانی بگو.

نسیم :هر شبانه روز حدود ۱۴۰ هزار تومان مزد می‏گیرم. اگر وسیله‏ای گم شود و یا دزدیده شود، از حقوق خودم کم می‏کنند. سلاح دفاعی ما فقط یک چوب‏دستی است. بیشتر مواقع با چاقو و قمه به ما حمله می‏کنند باید شانس بیاوریم که زنده بمانیم.

می‏توانی یک نمونه بگی؟

نسیم: یکبار به یکی از دوستانم حمله شد و بازوی او را بشدت زخمی کردند .هر بیمارستانی مراجعه کردیم بخاطر اینکه افغان بودیم قبول نمی‏کردند. در یکی از بیمارستانها یک خانم پزشکی با مسولیت خودش پذیرفت که بخیه کند. از ما پول نخواست اما ما مبلغی را آنجا گذاشتیم و فرار کردیم.

چرا فرار؟

نسیم: برای اینکه می‏ترسیدیم به پلیس زنگ بزنند و ما را دستگیر کنند. تا بخواهیم ثابت کنیم که کارت اقامت داریم، ممکن است هم کارمان را از دست بدهیم و هم ما را به افغانستان اخراج کنند.

درآمدتان کفاف زندگی شما را می‏دهد؟

نسیم: نه اصلا. چند سال قبل بهتر بود. ولی الان ارزش پول ایران کم شده و دیگر پولی که به افغانستان می‏فرستیم در حد بخور و نمیر خانواده های ما است. در ضمن باید بشدت و شبانه‏روزی کار کنیم تا همین مقدار نیز قطع نشود.

دستمزد کارگران را به موقع می‏دهند؟

نسیم: همیشه با حداقل دو ماه تاخیر می‏گیریم. بعضی وقتها هم پیمانکارها چندین ماه دستمزد ما را نداده فرار می‏کنند. قبلا جایی که نگهبان ساختمانی بودم، بعد از سه ماه تقاضای مزد کردم .صاحبکار براحتی با تحقیر و تهدید من را از ساختمان بیرون انداخت و گفت راه باز وجاده دراز! برو شکایت کن.

نسیم از مسایل ومشکلات زیادی برایم گفت و من فقط شنونده بودم و سعی کردم نوشته را به کارگران حفاری اختصاص بدهم. سیستم فاضلاب شهری، کارگران زیادی با تخصصهای مختلف مثل حمل ونقل، لوله‎کش، آهنگر، جوشکار، راننده و غیره دارد و نیاز به تحقیق جامعی دارد که شرایط کار هزاران کارگر سیستم فاضلاب شهری در سراسر ایران را بررسی کند.

دوست نگهبانم به علت شرایط کارش از من خداحافظی می‏کند. من نیز به خانه گرم و راحت خود برمی‏گردم و نسیم و نسیمها را به شبهای سرد زمستان وا می گذارم.