بودجه و بررسی آن زمانی دقیق است که درآمدها و مخارج یک دولت شفاف باشد و اختصاص ردیف های بودجه براساس اولویت های اجتماعی و نهایتا بحث ها و اختلاف ها برسر همین اولویتها باشد. در ایران این بحث از بیخ و بن جعلی است. چون اقتصاد ایران عمدتا غیر رسمی و در سایه و غیر شفاف است، کمترین کنترلی بر آن نیست و دولت و مجلس و هیچ نهادی حق سرکشی در آن را ندارد. بودجه دولتی بخش کمی از کل این مجموعه را بخود اختصاص میدهد. تازه همین هم برسر تقسیم میان باندهای مختلف حکومتی و اولویتهای سرکوب سیاسی و ایدئولوژیک حاکمیت است. در همین سطح طرح بودجه پیشنهادی رئیسی برای سال ۱۴۰۱ قابل بحث است. یعنی در شرایطی که طبق اعلام مرکز آمار جمهوری اسلامی هر ماه حدود ۳۵۰ هزار نفر به زیر خط فقرسیاه سقوط می کنند.
بودجه پیشنهادی مانند همیشه نه طرح یک بودجه برای اداره امور یک کشور بلکه بودجه ای جهت حفظ یک سیستم فاسد و سرکوبگر از طرق امنیتی، نظامی و پروپاگاندای دستگاهای تبلیغاتی است. مثلاً
وزارت اطلاعات به دنبال اجرای برنامه‌ای تحت عنوان «تقویت صلح، ثبات و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی» است. وزارت اطلاعات برای این طرح ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه گرفته است. همچنین در ساختار بودجه ۱۴۰۱ تقریبا تمامی نهاد‌های دولتی و وزارتخانه‌ها برای “تبیین و تبلیغ گفتمان انقلاب اسلامی” یا “پژوهش‌های دینی”، بودجه چرب دریافت کرده‌اند. یا برای مثال سازمان برنامه و بودجه برای اجرای “برنامه تبیین و تبلیغ گفتمان انقلاب اسلامی” بیش از ۶۲ میلیارد تومان و برای اجرای برنامه “پژوهش‌های دینی، علمی و کاربردی” ۱۴.۵ میلیارد تومان بودجه دریافت کرده است. در همین زمینه وزارت دفاع و ارتش به ترتیب برای ارائه “خدمات فرهنگی و عقیدتی” بیش از ۵۳ میلیارد تومان و ۱۰۷ میلیارد تومان بودجه دریافت می کنند.
چند رقم در بودجه دولت رئیسی
یکی از بند‌های بودجه ۱۴۰۱ مربوط به بودجه “حوزه‌های علمیه” و تربیت آخوند و مفتخور است. بودجه شورای عالی حوزه‌های علمیه افزایش ۶۲ درصدی نسبت به بودجه ۶۵۱ میلیارد تومانی سال گذشته داشته است. مجموع بودجه درنظر گرفته شده برای حوزه‌های علمیه بیش از ۴ هزار و ۶۹۴ میلیارد تومان است که به تفکیک شورای عالی حوزه‌های علمیه (هزار و ۷۱۸ میلیارد تومان)، شورای برنامه‌ریزی مدیریت حوزه‌های علمیه خراسان (۱۶۸ میلیارد تومان) و مرکز خدمات حوزه‌های علمیه (۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان) داده شده است.
بودجه مرکز خدمات حوزه‌های علمیه از کل بودجه سازمان حفاظت از محیط زیست ایران بالاتر است. سهم سازمان محیط زیست ایران به عنوان متولی رسیدگی به یکی از مهمترین معضلات کشور یعنی مشکلات زیست محیطی در سال آتی ۲۲ درصد کمتر از سهم مرکز خدمات حوزه‌های علمیه است.
بودجه صدا و سیما هم با ۵۶ درصد افزایش از ۲ هزار ۱۹۰ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۰ به ۵ هزار ۲۸۹ میلیارد تومان برای سال ۱۴۰۱ رسیده است. همچنین سپاه به تنهایی برای اجرای طرح‌های خدمات فرهنگی و عقیدتی ۲۱۶.۵ میلیارد تومان بودجه گرفته است که رقم قابل توجهی است. علاوه بر بودجه فوق مبلغ ۹۲ هزار و ۸۸۳ میلیارد تومان به این نهاد نظامی کشور تعلق گرفته است. بودجه سال گذشته سپاه پاسداران ۳۸ هزار و ۵۶۴ میلیارد تومان تعیین شده بود. این یعنی بودجه سال ۱۴۰۱ این نهاد نظامی ۵۸ درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است.
علاوه بر آن بودجه اختصاص یافته به سپاه سایبری هم جالب توجه است. دولت در ردیف بودجه ریالی سپاه بیش از ۳۷.۵ میلیارد تومان برای “راهبری فضای مجازی و مقابله با اقدامات سایبری دشمن” بودجه تخصیص داده است. بودجه ۴۳۷ میلیارد تومانی اجرای برنامه «توسعه سایبری و جنگ الکترونیکی» را هم باید زیرمجموعه بودجه سپاه سایبری تقسیم‌بندی کرد.
عنوان «بسیج» تقریبا در تمامی نهاد‌های دولتی موفق به دریافت بودجه قابل توجهی شده است. وزارت دفاع برای برنامه کمک به صندوق ذخیره بسیجیان ۴۱.۷ میلیارد تومان بودجه اختصاص داده است. وزارت اطلاعات به دنبال اجرای برنامه‌ای تحت عنوان «تقویت صلح، ثبات و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی» است. وزارت اطلاعات برای این طرح ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه گرفته است. در همین زمینه وزارت دفاع و ارتش به ترتیب برای ارائه خدمات فرهنگی و عقیدتی بیش از ۵۳ میلیارد تومان و ۱۰۷ میلیارد تومان بودجه اخذ خواهند کرد.
دولت رئیسی دنبال چیست؟
در آبان ۹۸ میخ دیگری به تابوت جمهوری اسلامی کوبیده شد و تا به امروز با وجود سرکوب شدید و دستگیریهای گسترده، ما شاهد گسترش اعتصاب و اعتراض و جنگ خیابانی علیه جمهوری اسلامی هستیم. نه فقط جغرافیا و وسعت اعتراضات گسترش یافته و عملاً در موارد زیادی حکومت حتی قادر به عکس العمل نیست، بلکه علیرغم فشار و سرکوب هر روزه بخشهای مختلف جامعه به اعتراض میپیوندند. کمتر بخش جامعه هست که در ایران معترض نباشد.
بودجه دولتی سال ۱۴۰۱ با این اوضاع تناسب دارد و بودجه یک دولت تماما امنیتی و سرکوبگر است. در سال آتی با وجود اینکه هیچ انتخاباتی اعم از شورا‌های شهر و روستا یا میان دوره‌ای مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان قرار نیست برگزار شود، وزارت کشور برای اجرای برنامه «سیاستگذاری و نظارت بر استقرار نظم عمومی و امنیت داخلی و برگزاری انتخابات»، بیش از ۶۰۰ میلیارد تومان بودجه دریافت خواهد کرد. به نظر این بودجه قرار است صرف سرکوب و بازداشت مردم معترض شود.
درنهایت باید گفت باتوجه به شرایط موجود و اعتصابات و اعتراضات هر روزه و عدم توان حکومت در برآورده کردن نیازهای ابتدایی جامعه نظیر دارو، غذا، سوخت، برق و آب و همچنین آگاهی روزافزون طبقاتی جامعه و وجود رهبران جسور کارگری، سال ۱۴۰۱ در تحلیل حکومت سالی کلیدی است و نظام برای بقا با همه نیرویش آمده است. بودجه گوشه ای از این طرح است. شاید این طنز خالی از واقعیت نباشد؛ انگار خامنه ای معنی این جمله لنین را فهمیده که پشت هر اعتصابی اژدهای انقلابی نهفته است. *
