چیزی در راه است!

جمشید عبدی
May 07, 2019

جهان کهنه مرده است، جهان نو در پدیدار شدن تاخیر دارد و در این سایه روشن هیولاها سر بلند می‌کنند.

"آنتونیو گرامشی"

تمام انچه وضعیت کنونی جامعه ایران را نشان میدهد، گویای یک برزخ است. یک فاصله از چیزی که هست به چیزی که قرار است بشود. آیا این تلاش را می توان به قول رفیق "ایرج آذرین" در مقاله کوتاه و خواندنی "هیولا در گرگ ومیش"  که در  انجا به عروج راست افراطی در جهان نظر دارد، زایش یک هیولا بنامیم یا می توانیم خوشبین تر بوده و  این برزخ را " تنها پیش درآمدی بر عروج سوسیالیسم" در نظر بگیرم. در این نوشته سعی می کنم که این منظر را در مورد وضعیت کنونی جامعه ایران برسی کنم.

در شرایط کنونی غلبه یک گفتمان، به گستره ی تمام گرایشات مختلف سیاسی، طبقات گوناگون جامعه به مدارس به کارگاهها در دانشگاهها و در وسعت تمامی زندگی روزمره در جامعه ایران را می توان مشاهده کرد، اینکه چیزی در راه است. در سمینارهای مختلفی که از سوی خود نهادهای داخلی رژیم  برای عبور از بحران ترتیب داده می شود، تا محافل مختلف اپوزیسیون راست و چپ در خارج کشور، همگی در اینکه چیزی در راه است و بایست برایش آماده بود، همداستان هستند. اینبار در درون خود ساختار نظام اسلامی هم نحله های موسوم به روشنفکر دینی، به گونه ای آشکارتر، عبور از سلطه ایدئولوژیک دینی در نهاد حاکمیت و رسیدن به دولتی سکولار را مطرح و ابزار فریبی دیگر قرار می دهند.

اهمیت این بحث ها هم به لحاظ کمی و هم از منظر کیفی بسیار تعین کننده تر از همیشه است. شاید برای اولین بار باشد که در تاریخ استداد زده ما، به یمن شبکه های ارتباط جمعی و تلاش های چند دهه مبارزان از خود انقلاب مشروطه به بعد تا کنون، ما شاهد این گستره ی وسیع از گفتگوی جامعه با خودش هستیم. به لحاظ کمی این مقیاس اظهار دیدگاههای متفاوت و به منسه قضاوت و بازخوانی  گذاشتن اندیشه سیاسی، در تاریخ ما، بی همتاست.  در کنار این گستره وسیع که هچون رابطه ای دیالکتیکی جامعه را به درک از تاریخ خود، از مبارزات خود و اشتباهات خود معطوف میکند، به همان اندازه نیز، احتمال به خطا رفتن ها را افزایش می دهد. به اندازه ای که امکان ها گسترش می یابد، فرصت طلبی هم رشد می کند. ما همواره با دوگانه های خطرناکی از بی ارزش شدن ارزشها از یک سو و زایش هزاران ارزش هنوز فهم نشده از سوی دیگر طرفیم. اگر یک طرف گفتمان بازاندیشی عمومی باعث می شود تا رژیم اسلامی از درون و بیرون متلاشی شود و تمام هنجارهای ارتجاعی آن که در طول چهار دهه بوسیله نهاد های آموزشی و مذهبی و سرکوبگر به جامعه تحمل کرده خنثی شود، از دیگر سو عروج راست افراطی در شکل های لیبرالی و پوپولیستی و سوسیال دموکراسی محافظه کار در ظاهر چپ موجود، نیز گزینه ای محتمل خواهد بود. این فاکتور وقتی که شکنندگی جریانات سنتی سیاسی چپ  را به آن بیفزاییم، بسیار نگران کننده تر خواهد بود. تغییر فضای گفتمان سیاسی در چند دهه گذشته و عدم هماهنگ سازی احزاب کلاسیک با شیوه سازماندهی در عرصه عمومی در کنار فاصله گرفتن نسل مارکسیم  انقلابی 57 از بطن مبارزه و انتقال سنت های مبارزه به حداقل دو نسل بعدی، همه نگرانی تضعیف قطب چپ در مقابل حملات دیگر گرایشات سیاسی را در خود می گیرد. در حالی که ساختار مبارزه سیاسی در جهان کنونی از شخصیت محوری فاصله گرفته، اما ساختار احزاب هنوز نیز بر محور شخصیت های سیاسی استوار است و تاکنون توانایی خروج از این متد و رسیدن به ساختار افقی سازماندهی را نداشته است. متاسفانه یا خوشبختانه ما از این روش دور شده ایم که شخصیت هایی با مفاهیم سازی مردم را بسیج کنند، اینار در مسیری هستیم که اقناع در گفتگو تعیین کننده است. معنایی که به صورت ضمنی در عبارت "دموکراتیزه کردن سوسیالیزم و سوسیالیزه کردن دموکراسی" نهفته است،  اینبار می باید در متن مبارزه  هرروزه سیاسی هم جامه عمل بپوشد. این مسائل عینی همه در مسیر راه بایستی مد نظر قرار داده شوند، اما از زاویه خوشبینانه تر،مسیر اعتراضات مردمی به شیوه ای روز افزون همراستا با اهداف جریانات چپ می شود و هر بار که خواسته های سیاسی رنگ اقتصادی مشخص تری می گیرند، مرکزیت مبارزه حول مطالبات طبقاتی کفه مبارزه را به نفع ما سنگین تر خواهد کرد. اگر قبل از خیزش دیماه سعی می شد تا خواسته های مردم را بسیار متنوع جلو دهند تا نتوان خواسته مشترکی آنان را در یک مسیر قرار دهد، ما اکنون در تفکر پسادیماهی، دیگر مرکزیت شعار "نان" را روشنتر و صریح تر می توانیم ببینیم. در هر حال" جهان کهنه مرده است، جهان نو در پدیدار شدن تاخیر دارد و در این سایه روشن هیولاها سر بلند می‌کنند." دیگر از جهان کهنه توهم اصلاحی نداریم اما چگونه در این سایه روشن های  انقلابی، مسئولانه تر خواسته های طبقاتی را به جهان نو منتقل کنیم؟ این پرسشی  است که کماکان پاسخ به آن گشوده است، البته قبل از آنکه به پرسشی تاریخی مبدل شود.