نقد فیلم “Suffragette”

فریبا مرزبان
January 07, 2019

نقد فیلم “Suffragette”

سینما پرده است پر از سخن و رمز و راز برای گفتن، ابزاری برای حرکت است، بازی ست برای خواندن، فریب کار است برای چشم، هنر برای نمایش ست و تعمیق برای اندیشیدن؛ و گیشه برای بازرگانی و پول ساختن است.

فیلم “Suffragette”، تولید ۲۴ فوریه ۲۰۱۴، نمایش عمومی در انگلستان ۱۲ اکتبر ۲۰۱۵،

توسط شرکت فرانسوی تولید فیلم Pathe

کارگردان: Sarah Gavron

نویسنده: Abi Morgan

هنرپیشگان:

,Carey Mulligan as Maud, Helena Bonham Carter as Edith New

,Meryl Streep as Emmeline Pankhurst, Brendan Gleeson as Steed

Anne- Marie Duff as Violet Cambridge, Natalie Press as Emily Wilding Davison

سینما پرده است پر از سخن و رمز و راز برای گفتن، ابزاری برای حرکت است، بازی ست برای خواندن، فریب کار است برای چشم، هنر برای نمایش ست و تعمیق برای اندیشیدن؛ و گیشه برای بازرگانی و پول ساختن است.

داستان فیلم با روایت واقعه ای تاریخی از جنبش زنان نوشته و  ساخته شده ست که در اصطلاح فیلمسازی این نوع کار ملودرام “Melodrama” گفته می شود.

در دولت لیبرال وینستون چرچیل Winston Churercil زنان دست به اعتراضاتی زدند که سبب پدید آمدن شرایط سختی برای آنها می شود. چند تن از آنها تبعید می شوند. فعالان اجتماعی زنان بدست ماموران اسکاتلندیار دستگیر شده و به زندان می افتند؛ شکنجه و آزار دیده و کشته می شوند. در راه رسیدن به هدفشان که همانا گرفتن حق رای و پس از آن تغییر و تنظیم قوانین خانواده بود؛ هزینه می پردازند تا به خواست هاشان می رسند.

"Suffragette"

فیلمی ست بر پایه تحقق خواست ها و واقعه دلخراش و کشته شدن زنان گروه "Suffragette".

فیلم در یک رختشوی خانه با بازی ”Carey Mulligan as Maud“ آغاز می شود. زنان کارگر مشغول کارند.

کارگردان از نخستین اپیزود “episode” ما را به شرق شهر “لندن” می برد و با حرکت دوربین فقر موجود در جامعه را نشان می دهد. رختشوی خانه  واقع شده در “Hackney” که منطقه ای ست کارگر نشین و اغلب سوسیالیست ها و یهودی های فقیر در آنجا ساکن هستند. وی که ۲۴ ساله است هم چون همسرش کارگری می کند و یک فرزند پسر دارند.

در فیلم می بینیم زنان در انگلستان از ستم خانواده در رنج ند و حقوق شان پای مال می شود؛ همگن دیگر زنان در کره خاکی. مرد خانه از عهده مخارج زندگی و نگاهداری فرزندشان بر نمی آید؛ به همین سبب بدون رضایت و آگاهی Maud مادر، کودک خود را به زن و مرد مرفه ای می سپارد که از طبقه اجتماعی بالایی هستند.

پس از طی شدن قرون وسطا و پس از رنسانس و نیز تاثیر پیدایش صنعت چاپ بر جامعه هنوز در خانوادهای اروپایی رسوم و سنن پیشین حفظ و بر آن پای شمرده می شد. در مجموع بین خانوادها رنسانس رخ نداده بود. و زن ها در جاهای مختلف همواره از مردهای خانواده پیروی و اطاعت می کردند و نه حقی برای خود می شمردند و نه جامعه به آنان حق می داد. تفاوتی نمی کرد زنان ساکن شهر بودند یا روستا؛ قوانین دست و پا شکسته ی و نیم بند موجود در کشورها به نفع مردها تنظیم شده بودند.

در بخش هایی از فیلم کارگردان برخورد مرد را در محیط خانه را نشان می دهد که سرانجام منجر به جدایی آنها از یکدیگر می شود و نیز برخورد اجتماعی مرد را در محیط کار نشان می دهد. در رختشوی خانه زنانی را می بینیم که از فقر و ندارایی تن به بیگاری می دهند و برای چندره غاز پول مورد دست درازی و اذیت کارفرما هستند. سوء استفادهای جنسی مسوول رختشوی خانه از زنان و  دختران جوان واقعیت تلخ جامعه است که به هر شکل ممکن از زنان تهی دست بهره جنسی می برند. و زن ها بخاطر نیاز مالی دم نمی زنند و بدین گونه استثمار می شوند.

فیلم بخوبی به سواستفاده کارفرما اشاره دارد اما بر موضوع آزارهای جنسی در زندان اشاره ای نمی کند که این از اهمیت توجه می کاهد. در حالی که جامعه جهانی بر این نکته توجه می کند و در جهت محکوم کردن آزارهای جنسی در زندان ها در سال های اخیر پژوهش هایی انجام گرفته و اشخاص و گروهایی برای دست یافتن به اطلاعات در این خصوص فعال هستند و در جهت منع و محکوم کردن این گونه رفتارها در زندان ها توسط ارگان ها و سازمان های سیاسی - اجتماعی قطع نامه و لوایحی تنظیم و انتشار داده شده است.

در جامعه انگلستان از موضوعات که دارای اهمیت است توجه به انواع و چگونگی شکنجه هایی است که نسبت به زنان در زندان ها روا می دارند و نپرداختن به انواع شکنجه و تنبیهاتی که دستگیر شدگان جنبش زنان در مدت زندان تحمل کرده اند؛ از مهم مواردی ست که از دید کارگران پنهان مانده است.  

موضوعی چنین با اهمیت و مهم بلحاظ تاریخی، پس از تبدیل شدن به فیلم نامه و فیلم از ضرورت اجتناب ناپذیر حرکت رو به پیش زنان دور شده و به ملو درام تبدیل شده است. فیلمنامه پس از ساخت فیلم خوبی از آب در نیامده و به ساخت سریال های تلویزیونی شبیه است تا پرده اعجاب انگیز سینما.

از دیگر موارد فیلم انتخاب مکان “location” مناسب است؛ چنانچه اپیزودهایی از فیلم در ساختمان ها و مکان هایی گرفته می شد که میتینگ ها، تظاهرات ها و جلسات تیم رهبری در آن جا تشکیل می شده اند؛ هزینه ای آن چنانی برای شرکت تولید فیلم نداشت زیرا بافت شهر لندن در گذشت زمان تغییری چندان نکرده است.

 و نیز برای بیان واقعیت، طراحان صحنه و عوامل دست اندرکار ساخت فیلم از تصاویر موجود ایده می گرفتند و به جای حضور  چند لحظه ای رهبر گروه “Emmeline Pankhurst” در بالکن، وی را در هنگام سخنرانی در میادینی فیلم گرفته می شد که با هواداران و اعضا در آنجا گرد می آمده و تجمعات اعتراضی برپا می کرده اند. از دیگر کاستی های فیلم روایت نکردن بخشی یا بخش هایی از سخنرانی های رهبران و نشست های آنها به تماشاگران ست. تماشاگران در چگونگی نشست ها و گفتگوها قرار نمی گیرد.

انتخاب غیر ضروری برخی از بازیگران مشهور سینما از دیگر ضعف های فیلم است که خود نشان از اعتماد به نفس نبودن کارگردان دارد در گرفتن بازی خوب و اثرگذار از دیگر هنرپیشه های سینما در مقابل دوربین. حضور چند لحظه ای مریل استریپ برای ایفای رل رهبر جنبش زنان در انگلستان  "Meryl Streep as Emmeline Pankhurst”.

از این انتخاب برداشت می شود؛ هنگام تولید فیلم، تهیه کننده به گیشه اندیشده تا این که به اهمیت موضوع پی برده باشد. موضوع فیلم بخودی خود دارای جاذبه است و در صورتی که فیلم خوش ساختی در پایان درآید؛ نیمی از جامعه را تشویق به تماشا می کند.

“Suffragette" موضوعی چند لایح است: سیاسی، اجتماعی، حقوقی و خانوادگی در جاهایی کارگردان و فیلم نامه روایت لازم را بازگو می کنند؛ اما در جاهایی که ضرورت پرداختن و توجه دادن دارند دوربین از آن ها سطحی گذشته است که از ایرادات اساسی شمرده می شوند.

نگاه کارگردان به موضوع فیلم اهمیت دارد و تکلیف خود را روشن نمی کند که به این واقعه تاریخی بلحاظ اهمیت آن است که می پردازد یا فیلم را ساخته اند تا به هر روی به مناسبت  یک سدمین سال "Suffragette" کاری انجام گرفته باشد!

اما یک نکته در این فیلم همواره در ذهنم باقی مانده و آن تیتراژ پایانی فیلم است که فهرست وار اشاره می کند بر گرفتن حق رای در دیگر کشورها و نیز تاریخ دستیابی زنان به شرکت در رای گیری و حق انتخاب شدن در کشورهای مختلف را باز می گوید؛ از انگلستان آغاز می شود و پشت سر هم نام می برد ... تا می رسد به کشور قطر و عربستان که در سال های اخیر است در آن جا زنان از حق رای برخوردار شده اند... در این میان اما نام  کشور “ایران” حذف شده می ماند؛ در حالی که زنان در ایران پیش از بسیاری از دیگر کشورها از حق رای برخوردار شده اند و اگر اشتباه نکنم زنان ایران یک سال پیش از زنان در کشور سوییس حق رای گرفتند.

به کجای این شب تیره بیاویزم قبای ژنده ی خویش را؟

———————————————————————

فیلم گذرا از فعالیت ها و پیشینه فعالان جنبش زنان می گذرد و اطلاعاتی در دست تماشاگر را از چگونگی تشکل ها و  موقعیت اعضای گروه نمی گذارد از این روی در سطوری به معرفی آنها می پردازم:

“چگونگی تشکیل شدن گروه "Suffragette" و شرح حال بنیان گذاران جنبش زنان در انگلستان”

در اوایل قرن بیستم نخستین تشکیلات زنان “Women’s Social and Political Union” توسط Emmeline Pallkhurst در انگلستان تاسیس شد و به سبب رادیکال بودن در میان زنان هواداران فراوانی کسب کرد.

سپس تشکل دیگری به نام “On War” توسط دختر بزرگتر وی  Christabel Pankhurst در ۱۹۱۲- ۱۹۱۳، که در فرانسه در تبعید بسر می برد تاسیس گشت وی از همان جا فعالیت اعضای گروه را کنترل و برنامه ریزی می کرد.

 بر اساس اسناد برای نخستین بار در سال ۱۹۱۲ اعضای دو تشکل زنان تشکیلاتی نوین برپا کردند. این اقدام نقطه عطفی در تاریخ مبارزاتی زنان است.

حق رای، حق انتخاب "Suffragette" زنان حق دارند که رای بدهند از با اهمیت ترین خواست های آنان بود. پدید آورندگان رهبران جنبش “Suffragette"  از فعالان اجتماعی زنان و هر یک پیشینه مبارزاتی و فعالیت سیاسی داشتند.

آنها در شرق شهر لندن ساکن می شوند که منطقه ای کارگری ست و اغلب چپ ها آنجا ساکن هستند. از منچستر و ایرلند و دیگر شهرها به لندن مهاجرت می کنند

بنیانگذاران جنبش زنان:

Emmeline Pankhurst رهبر گروه که از شخصیت های تاثیرگزار در ۲۰۰ سال اخیر است.

Sylvia Pankhurst   کمپین برای تاسیس اتحادیه و کانون و نیز فعال ضد فاشیسم.

Christabel Pankhurst موسس گروه و از مبارزان و کارگردانان جنبش زنان بود.

Charlotte Despard سوسیالیست، فعال جنبش “Suffragette” و عضو گروه جمهوری ایرلند بود. نیز نولیست بود و در ۱۶ سال ۱۰ نول نوشت که ۳ تای آنها هرگز منتشر نشد.

Teresa Billington- Greig فعال اجتماعی و سیاسی. پس جنگ دوم جهانی  بنیان گذار سازمان رهایی زنان، از موسسان وستمینستر برای زنان،  از موسسان سازمان WSPU  و جنبش “Suffragette” و …

Flora Drummond فعال اجتماعی- سیاسی برای حقوق زنان بود. تظاهرات خیابانی تدارک می بیند و لباس فرم ( یک شکل و همرنگ) بر تن زنان می کند.       

Annie Kenndey از طبقه زحمتکش و فقیر شرق لندن، از فعالان سیاسی- اجتماعی و مبارزات زنان را به مطبوعات و بین مردم کشاند؛ شخصیت وی برای مطبوعات چی ها جذاب بود. از رهبران جنبش “Suffragette"

Emmeline Pethick- Lawrence فعال حقوق زنان و عضو فعال “Suffragette”

Emily Davsion  فعال سیاسی- اجتماعی که در جریان مبارزه دستگیر می شود؛ آزار می بیند.  در زندان اعتصاب غذا می کند و در ۴ جون ۱۹۱۳ برای گرفتن حق رای به اتفاق تنی از اعضای جنبش “Suffragette" به میدان اسب دوانی سلطنتی می روند هنگامی که وی می خواهد بنر خود را به شاه بدهد در اثر رم کردن اسب بر زمین می افتد و جان می بازد. در فیلم “Natalie Pres” نقش وی را بازی می کند.

Constance Lytton نویسنده، سخنران و فعال راه اندازی کمپین برای رفرم در زندان، فعال در تنظیم و کنترل زایمان زنان و فعال حق رای برای زنان “Suffragette”.

لندن

ژانویه ۲۰۱۹

سال های پیش که کارهایی پژوهشی بر روی فعالیت ها و حقوق زنان انجام می دادم به سال های حق رای نیز پرداخته بودم و تاریخچه را در آورده بودم.