سۆزێک بۆ جەماڵ مووفتی
عـــــزیز ئاجیکەند
سابڵاغ لەکۆیە ؟ دڵ هەودای سەفەرێکی ئەو مەلبەندەی کردوە . شەوە و شەیدایانی سەوداسەر عەزمی سەفەر دارن . عاشقانی ژین دەستە دەستە و بەتاک لەکۆڵان و کوچەی شارا بۆ دور دور ، بۆ ئاسۆی بۆنی باران گرتوو دەروانن . ئەوان گۆێبیستی هاتنی میوانێکی دورە وەڵات و سۆزی گۆرانێکی نەرم و نیانن کە سووکنایی بەخشێتە دلی ناسۆرێان ..شەوێکی ئەنگۆستە چاوە ، رێبواران و بێدارانی شەو بۆ دیتنەوەی هەوارێک دەگەرێن کە تێدا بۆ چەن ساتیک ئارام بگرن . ئەوین سەرکەشەو کەس ئۆقرەناگرێ. هەنگاوەکان جمەیان دێ و گەرەکیانە بەقەد پالی داشامەجیدا سەرکەون و جێژوانێک لە شاخی زاوابووک بگێرن.
سەفەرە  سەفەر !
سەفەر بۆ چیای هونەرو بۆ سابلاغی ئاشقی مەم و زین و جێژوانیک لە کانی کەوتەرو باغی میکایلی جێژوانی هۆنەردۆستان و یادێکیش لە ئەستێرەیەکی ئاسمانی هونەری کوردی مامۆستا محەممەدی مامڵێ…
بە شوێن هەنگاوەکانی یاددا  رێ ئەکەین ، بە شوێن جێ پێ کانی هونەری یاغی لە شەوەزەنگ دەسکەنەی رۆحی ماندوی نیشتمان دەکەین . وا بەرێوەین پۆڵ پۆڵ دەمان هەوی دەسڵەملانی عاشقانی سەوداسەری کوچەوکۆڵانی تەندراو بە سۆزی گۆرانێیەکانی ماملی و عەزیز شاهروغ بین و خۆمان ئاوێتەی دەنگە بۆ سۆزەکەی هونەرمەندی شۆرش جەماڵ مووفتی بکەین.
وەرزوکانی ڵای ئێمە زۆر بەریان کورت و ئێوارەکانی نارنجی و بەیانییەکانی گەش و بەتینن . کات ژمێرەکان زۆر زوو دەجوڵێن و چرکەساتەکان تیک تاک زەمەنی یادەوەرێتیەکان دەکوژن . شەوگارانی ئەستەم یەک ڵەدوای یەک تێدەپەرن و ماڵ ئاوایی لەیەکتری دەکەن و کراسی رەش تەندراویان دادەماڵن و باوەش بەخۆری تیشک هێنەر دادەکەن و بەرەو کۆتایی ساڵ ملی رێ ئەگرنەبەر.
بوونەوەرەکان هەرکامەو بەجۆرێک باڵی سەفەر لێدەدەن و بەرەو مەلبەندی تامەزرۆیانی ئاشقانی ژین کۆچدەکەن.
یارانی شۆرش سواری ئەسپەشێ بوون و کڵاوی شۆرشیان کردۆتە سەرو گەرەکیانە تاوڵی بیرۆکەی شۆرش لە ناو دلی سابلاغی شاری عاشقان هەڵدە.
لەو ساتەوەختانەدا و لەوەها رۆژانیک و لەبەرەبەیانێکی گەش و روناکدا ، یەکەمین بوولبوولی باڵ نەخشاو باوێشکی خەوی ٩ مانگ و ٩ڕۆژەی دەشکینێ و گۆرانی سەمفۆنیای دیاری غوربەتی ئاشقانی دەکاتە میوانی شەیدایانی سەودا سەری دەشتی کاکی بەکاکی و چریکەیەک پڕبەگەروی سابڵاغ دەچریکێنێ و موژدەی وەرزێکی بەگووڵ نەخشاو و توانەوەی بەفرو بەستەڵەکی  زستانی ئەو ساڵەی بەئاشقانی وەرزە تەنیاکانی وەرزی ڕابردو دەداو هەستە ناسکەکان و ئەوینە بێگەردەکانی بن دیاری غوربەتی کارمامزەکانی سنەو بۆکان و سابڵاغ دەکاتە هاوسەفەرو سوار باڵی ئەسپەشێ یان دەکات و موژدەی گۆرینی زەمەن بە گۆی ئاشقانی دەشتی کاکی بەکاکی دا دەچرپێنی و لەخەوی زستانا هڵیان دەچڵەکێنێ و بەرەو ئامێزی گەرمی کیژی کافرۆشی تەمەن ١۶ساڵان وەباڵ ڵێدانیان دەخات.
کوروکچانی سابڵاغ بە داوێنی کێوی قامەت بەرزی”  داشامەجید ” دا  شۆردەبنەوەو هەودای سەفەر دەگرن و لەدایک بوونی هەتاوی ئاواتەکانیان جێژن دەگرن و بە وتنەوەی گۆرانی ” ئەوگوڵەی مەشهوری هەموو عالەم بوو کوا ، یادت بەخێر “ی هونەرمەندی دەنگ خۆش مامۆستا محەممەدی مامڵێ ، لە ئاسۆی روونی ئاواتەکانیان دەروانن و سابڵاغ  بە هەموو جوانییەکانییەوە لە ئامێز دەگرن.
مامان پرێسکە بەسەرەوە  قۆڵی هەلدەمالێ و بەدەستی من نەبی بە دەستی ئایشەو فاتمان بێ ، عارەقەی ناوچاوانی دەسترێ و پێرۆزبایی لەدایک بوونی کۆرپەیەک دەکات کە دواتر بە ناوی جەماڵ مووفتی ناوبانگ دەردەکات.
سابڵاغی هەوێنی شۆرش و دایکی مامڵێ کان و عەزیز شاروخەکان و مامۆستا هەژارو مامۆستا هێمنی موکریانی ،  ئەمجار ڵاوێکیتری خۆین گەرم لەئامێز دەگرێ…
جەمال بەدارەدارەو گاگۆڵکێ تەمەنی ساوایی دەنێتە پشت سەرو پێی دەنێتە سەردەمی مێر منداڵی.  جەماڵ ئیتر ئەو ڵاوە تازە پێگەیشتۆیە کە بەگۆرانی و قسەخۆشەکانی کۆری هەڤاڵانی گەرم و گەرمتر دەکاو  گۆرانی بۆ هۆگرانی دەڵێتەوەو.
ویرەویری سەر لێوەکانی ، جوانی و رۆخساری بێگەردی و دەنگە خۆش و بەسۆزەکەی تیکەڵ بەشەپۆلی دەریاو هەناسەی ڕەشەبا دەبێ و لەچەشنی پەیکیکی تیژ رەو خۆی دەخزێنێتە ماڵی بێ بەشان و هۆگرانی ئاوازو گۆرانی ڕەسەنی کوردی.
ئێوارە تەمەن کورتەکانی چیاسەرکەشەکانی شارە جوانەکەی سابڵاغ  ، هەموو رۆژێ دەنگی ” جەمال”  یان لە ئامێز دەگرت و بەم جۆرە ئەم شارە ببوە هەوارگەی شەیدایانی ئاوازەکانی جەماڵ و گۆرانییە دڵنشینەکانی و خۆیانیان پێ دەڵاواندەوەو غەمی کورتی داغی دڵدارانی هەتاویان ئاوپرژێن دەکرد.
لەبیران وەن نابن ئەو رۆژانەی چریکەی گۆرانی ” سەیری زەمان گۆراوە ئاشقان دڵیان براوە”  ، بێدەنگی شەوگارانی ئاشقانی دەشکاند و دەی کردنە میوانی ئاخرین لوتکەی خۆشەویستی . گۆرانییەکانی جەماڵ ئیتر یەک لەدوای یەک شەتڵی خۆشەویستی لەناو دلی هەموو شەیدایانی دەنگی رواندو  گۆرانی کێژەکەی کافرۆشی کردە دیارێەک بۆ هەموو ئاشقانی کوردوستان.
هۆنەرمەندی ماڵ بەکۆڵ و دەربەدەر شاری سابڵاغ بە جێ دێلێ و باری سەفەر دەپێچێتەوەو  روو لە حەوتەوانانی شۆرش دەکات و ئاوات و ئارەزوەکانی بڵێسە دەر دەکەن و شارو ناوچەکانی تری کوردوستان  و چیا سەرکەشەکانی کێڵەشین ، ناڵەشکینەو ئارباباو کوچکەرەش و ئاوێەری هەمووکات سەربەرز دەکا بە پێخەفی خۆی و لەگەڵ یارانی وەک کاک کەریمی بلووری خۆشەویستی ناو ریزەکانی شۆرش و بەرخۆدان  باڵایان بە رەخت و فیشەک دەرازێنەوەو بەدەنگ و بەچەک و بە هیوا بە ئارمانی سووری چەوساوان دێوەزمەی مەرگ دەپێکن و شەتڵی نەونەمامی شۆرشێکی ئاگرین لەهەموو بن بەردێک و چیایەک دەروێن و بەئارەقی پاکی ناوچاوانیان ئاوی گووڵی سووری تینووی  شۆرش و رزگاری دەدەن.
ئیتر ئەمرۆ جەماڵ بۆتە هەڵۆیەک لە چیاکانی کوردوستان و بانگی ئازادی سەردەداو  لەچەشنی هەتاو لەشەوی ئەنگۆستە چاودا دەپشکۆی . بۆتە ئاهی ئاپورای قین گرتوی شاری هەڵمەت و قوربانی و ئاهی جەرگ سوتاوی دایکانی نەورۆزی خۆێناوی سنە دەبا بۆ جێژوانی ئاوێەرو لە داوێنی  شاخە خۆشەویستەکەی کاک شوان ، دەیکا بە بڵێسەی ئاگرو لەکوانوی هەرگیز نەکوژاوەی ئەم ئاگرە، سرودی کاک شوانی قارەمان ، پێشەنگی پێشمەرگەکان دەڵێتەوەو موژدەی وەخەبەر هاتنی پۆڵیک لە رەنجدەرانی کوردوستان بە گۆێی خەلکدا دەچرپێنێ . بەڵێ هەناسەکانی جەماڵ تێکەڵ بە سرودی مام ڕەحمان دەبن و هەزاران ئەستێرەی لە چەشنی مام ڕەحمان پیری ناو ریزی شۆرش زێرەوشان دەکا. هەناسەکانی لەناو قولایی دەریاوە هەڵدەستێت و هەتا خۆری رزگاری ئەستێرە دەچینێ و شەیدایانی دونیای ئازادی و یەکسانی و جوانی بەدوای خۆێدا ڕاکێش دەکا. لەو ڕۆژانەی سرودی ڕێی خەباتمان بەدەنگی جەماڵ سەمفۆنیای رزگاری لێدا ، هاوارە قەتیس ماوەکان سنوریان شکاندو سەنگەری بەرخۆدانیان ئاوەدان ڕاگرت.
ئیوارەی یەکێک لە رۆژەکانی مانگی پوشپەری سالی ١٣۶٠ی هەتاوی ، فەرماندەی هێز بەرپرسی مەقەر ئاگادار دەکا کە کۆبۆنەوە هەیە. پێشمەرگەکان دوان دوان  و سان سیان ، خۆیان گورج و گۆڵ دەکەن و بەرەو مەقەری ”  قزڵجە ” وەڕێ دەکەون.
فەرماندەی هێز ڕادەگەیەنێ  هاوڕێان مەئموریەتێکمان لەناو شاری مەهاباد دا هەیە .  پێشمەرگەکان هەموویا باڵایان بە ڕەخت و چەک و فیشەک دەرازێنەوەو بەرەو شاری مەهاباد وەرێ دەکەون.
شاری مەهاباد دەمێک بوو بە تاسەی بینی “جەماڵ”  ەوە بوو ، دەمێک بوو خۆلیای سەڕلە نۆێ گۆیگرتنەوەی دەنگی جەماڵ بوو هەر بۆیە ” جەماڵ “ی لەئامێز گرت.
شۆڕەکچان و ئاشقانی مەهاباد ئێستا بەتەواوەتی تاسەیان لە جەماڵ نەشکابوو کە بەداخەوە بە تیری دوژمن دەپێکرێ و  ماڵاوایی لەخەڵک و لەشارەکەی و لە ئێمە و لە شەیدایانی دەنگە بە سۆزەکەی کرد.
بەرەبەیانی رۆژی دوایی غەمێکی قوورس باڵی بەسەر ئاوایی ” قزڵجە” دا کێشا…
هەواڵێکی کوورت و جەرگ بڕ کۆڵان بە کۆڵانی ئاوایی دا گەرا. هەمووڵایەک کاس ببوون ، پیرو ڵاو بە پەرۆشەوە دەیان روانێ هێکتر… تۆ بڵێی چی بووبێ ؟  پێشمەرگەکان بۆ نیگەرانن ؟ ئاوایی بۆ وا مات و غەمبارو بێدەنگە؟
خەڵکی ئاوایی چاوەروانی هەواڵ بوون . دوان دوان و سیان سیان بەرەو مەقەری کۆمەڵە کەوتنەڕێ  و خوازیاری پرسینی ئاخرین هەواڵەکان و دەسکەوتەکانی عەمەڵیاتی دۆێنێی شاری سابڵاغ بوون … بەڵام بەداخەوە هەواڵی مەرگی جەماڵ هەموویانی تاساند و ئەوانی خستە غەم و پەژارەیەکی یەکجار زۆرەوە.
بەڵی هەواڵەکە  زۆر کوورت بوو جەماڵ رۆێشتبوو . لەدورەوە دەنگ دەبیسترا.. ژنان و پیاوانی ئاوەدانی لەدەوری ئەم غەمە تازەیان کۆ ببوونەوە و هەر یەکەو بە جۆرێک لەم ئازارە پر ڵەژانە دەدوا…
پیری ئاوەدانی لەبەر خۆێەوە دەیووت حەیف جەمال ، حەیف بۆ ئەودنگە…
ئەی کێ ئەمجارە سرودی ” کاک شوان ” مان بۆ بڵێ؟ کێ گۆرانی کیژی کافرۆس بۆ ئاشقانی ژین  بڵێتەوە؟  کڕێکاران دەبێ بە دەنگی کێ کازیوەی بەرەبەیانیان بە سرودی  ” هەستن ئەی هۆزی بەشمەینەتان ”  لە خەو هەستن و قووڵنگ لە پەیکەری سەرمایە بەن ؟
بەراستی حەیف جەماڵ زۆر حەیف…
جەماڵ گیان ڕاستە دڵەگەورەکەت لەسەنگەری چیاکانی کوردوستاندا . لە لێدان کەوت . بەڵام دەنگی بەسۆزو و چریکەی هەرگیز کپ نەبووت ، ئێستاش لەئاپورەی جەماوەردا پەنگ دەخواتەوەو وێردی سەرزمانی هەژاران و چەوساوانە….
یادت بەخێر یادت بەخێر….
…