Henrik Ibsen 1828 – 1906
نمایشنامه های ایبسن ؛ حقوق زنان و نکات فلسفی .

هنریک ایبسن- و ادبیات اجتماعی انتقادی .

هنریک ایبسن نمایشنامه نویس نروژی یکی از آغازگران ادبیات اجتماعی انتقادی در ۱۵۰ سال پیش اروپا است . اهمیت آثار او را در حد کارهای برشت ، شکسپیر، و شیلر قرار میدهند . درام نویسی اروپا بدون نام او غیر قابل تصور است . ایبسن یکی از کلاسیکهای ادبیات میهن اش نروژ نیز بشمار می آید .
نمایشنامه های اجتماعی انتقادی وی تئاتر اروپا را تحت تعثیر قرار داد . او خالق نمایشنامه های رئالیسم انتقادی است . بعضی از آثارش سالها در اروپا ممنوع و یا سانسور شدند . او با کمک موضوعات خانوادگی به طرع مشکلات اجتماعی می پرداخت .
هنریک ایبسن میان سالهای ۱۹۰۶-۱۸۲۸ میلادی زندگی نمود و بیش از ۲۷ سال از عمر خودرا در سایر کشورهای اروپایی برای آشنایی با تئاتر و فرهنگ و سیاست گذراند . وی در جوانی به هواداری از نظرات سوسیالیسم تخیلی مبارزی بنام” مارکوس ترانه” پرداخت و با وقوع انقلاب ۱۸۴۸ در شمال اروپا ،به سرودن اشعار آزادیخواهانه همت گماشت .
در قرن ۱۹ در زمان او در دوران رمانتیک اروپا بحث شدیدی میان دو جناح طرفدار ادبیات زیبا شناسی و ادبیات اخلاق گرایی در گرفت . ادبیات قرن ۱۹ نروژ وارث تمایلات سیاسی اخلاقی عصر روشنگری و نظرات آزادیخواهانه رمانتیک شد . ایبسن با آغاز مبارزات اجتماعی در کشورش به جنبش کارگری پیوست و سرانجام در سال ۱۸۶۶ بدلیل نوشتن نمایشنامه ” آتش سوزی ” ، مجلس ملی نروژ حقوق سالانه ای برای او تعیین کرد تا وی با خیال راحت بتواند به خلاقیت هنری ادبی خود ادامه دهد .
خلاف فرهنگ حاکم آنزمان ،ایبسن به دفاع از جنبش زنان و قربانیان جامعه مردسالار پرداخت . مشهورترین اثر او ” خانه عروسکی ” در باره مبارزه زنان نوشته شده . او در آنجا فشار و ظلم به زنان در جامعه غیرعادلانه را نشان میدهد و در نمایشنامه ” اشباح ” او نه تنها وابستگی زنان به پیوند و ازدواج بورژوایی پدرسالانه را نشان میدهد بلکه درد و رنج کودکان را نیز مطرح می نماید . ایبسن به انتقاداز جامعه ای میپردازد که مردها در آن معیارهای رفتار و کردار با زنان را تعیین میکنند . او غیر از موضوع حقوق و حرکت اجتماعی زنان ، جنبش اعتراضی کارگران و نتایج منفی صنعتی شدن کشورش را نیز مورد بررسی قرار میدهد .
بعد از ایبسن ،قهرمان درام اکسپرسیونیستی مرسوم آنزمان باردیگر به مردها واگذار شد . ایبسن در ابتدای کار نویسندگی اش ۱۰ سالی درام های فلسفی نوشت . نمایشنامه هایش گرچه در آغاز دارای عناصر سمبولیک فلسفی و فولکلوریک بودند ولی در خاتمه به واقعگرایی انتقادی روی آورد .
ایبسن میگفت زولا به درون باتلاق جامعه طبقاتی بورژوایی رفت تا در آن شنا کند ولی من برای اینکه آنرا فیلتر و تمیز کنم . او در نمایشنامه ” مرغابی وحشی ” فساد و پوسیدگی جامعه سرمایه داری را نشان میدهد و در درام ” دشمن خلق ” تضاد ظاهر و باطن جامعه معیوب را به انتقاد میگیرد.درنمایش ” اگر ما مردها برخیزیم ” اهمیت جهانی و انسانی درام را نشان میدهد . در این اثر او بطور سمبولیک ، دروغ و حیله و منفعت پرستی در زندگی و جامعه سرمایه داری را به بحث میگذارد .
نمایشنامه های آغازین ایبسن زیر تعثیر دوره رمانتیک ملی مد روز آنزمان بودند که با سنت گرایی ارتجاعی مبارزه میکرد. او به انتقاد از ارزشهای زیباشناسی لیبرالیسم سیاسی نیز پرداخت . گرچه او فرزند لیبرالیسم اروپایی است ولی با جنبه های منفی آن مبارزه کرد و از آن انتقاد نمود .
ایبسن جامعه و طبقه شهروندی خودرا بخوبی می شناخت و آنرا با توانایی خاصی به نقد کشید . اوتضاد بین اصول اخلاقی نظری و زندگی خشن عملی نظام سرمایه داری را نشان داد و میگفت این نظام در لباس دمکراسی، منافع یک گروه اقلیت استثمارگر را نمایندگی میکند .
تماس –
Falsaf@web.de