دیداری تایبەتی گۆڤاری “کوردستان دیپلۆماتیک” لە سەر کۆمەڵێک بابەتی گرینگ لە گەڵ حەسەن رەحمان پەنا، ئەندامی کۆمیتەی ناوەندی کۆمەڵە (رێکخراوی کوردستانی حزبی کۆمۆنیستی ئێران).
ئەم دیدارە لە ژمارەی ١٢ و ١٣ “کوردستان دیپلۆماتیک” به رێکەوتی کانونی یەکەمی ٢٠١۵ بڵاو کراوەتەوە .
دیدار: کوردستان دیپلۆماتیک
حەسەن رەحمان پەنا ئەندامی کۆمیتەی ناوەندی کۆمۆنیستی ئێران- کۆمەڵە، لە دیمانەیەکی تایبەتی گۆڤاری (کوردستان دیپلۆماتیک)دا، باس لەوە دەکات کە هەر پارچەیەکی کوردستان تایبەتمەندی خۆی هەیەو پێویستە لایەنەکان لەوە تێبگەن، هەروەها لە بارەی پەیوەندییەکانیان لەگەڵ لایەکانی دیکەی کوردستاندا، دەڵێت: « پەیوەندیمان لەگەڵ هەموو لایەنەکان، لە هەموو بەشەکانی کوردستان، بێجگە لە ئیسلامییەکان باش و ئاساییە»، لەلایەکی ترەوە ئاماژە بەوە دەکات، کە حزبی کۆمۆنیست، حزبێکی داخراو و چەق بەستوو لەسەر یەک لاق راوەستاوە، یان فارس وتەنی «یەک بۆنی» نییە، بەڵکو حزبێکی سیاسی بە بیروباوەڕو بە پرنسیپە.
کوردستان دیپلۆماتیک: واهەستدەکرێت، مەیل و گەرایشی نەتەوەیی، ناسیۆنالیستی زۆرتر رەواجی هەبێت، تا بزوتنەوەی چەپ و کۆمۆنیستی، ئەوەی لە باشور، لە باکور، لە رۆژئاوا هەموو جەرەیانە چالاکەکان. جەرەیانی نەتەوەیی و قەومین؟
حەسەن رەحمان پەنا: ئەگەر رواڵەتیانە سەیری لە هەلومەرجەکە بکەین، وادەبیندرێت ئەو هەڵسەنگاندنە راست بێت، بەڵام بە بینینی واقیعی هەلومەرجەکە، وەڵامی دروست لە جێگای خۆی دەبێت، بەوەها پرسیارێک سەیری راستیەکان بکەین و بزانین ئەو هەڵسەنگاندنە چەندە راستەو چەندە لە راستی دوورە؟ بۆ وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارە هیچ رێکارێک نییە، جگەلەوەی کە بگەڕێینەوە نێو کۆمەڵگەو خەباتی رۆژانەو دەستنیشانکردنی راست و دروستی واقیعەکان. سادەترین بینین و هەڵسەنگاندن ئەوەمان پێدەڵێت، هەرکام لەو سێ بەشەی کوردستان، کە هەر یەک لە وڵاتێکن، پێویستە بە جیاواز خوێندنەوەو هەڵسەنگاندنیان بۆ بکرێت، هەر بەشێکی کوردستان لە رووی ئابووری، سیاسی و کۆمەڵایەتی لە پارچەیەکی تر جیاوازەو هەر یەکەیان تایبەتمەندی خۆیان هەیە. بینینی ئەو راستییە ساکارە ئەوەمان پیشاندەدات، کە لە هیچکام لەوبەشانەی کوردستان، رەوتی نەتەوەیی کە لەسەر بێڕەحمی و دڵڕەقی دەوڵەتانی داگیرکەرو سەرکوتگەر دەژی و هێز کۆدەکاتەوە، لە ململانێی راستەوخۆ و سەنگەر بە سەنگەر، رەوتی چەپ و کۆمۆنیستی ناچار بە پاشەکشە، یان لاوازبوون نەکردەوە، کە پێمانوابێت ئەو رەوتە روو لە گەشەیەو رەوتی چەپ و مارکسیست روو لە پاشەکشەیە.
رەوتی ناسیونالیست، لە کوردستانی عێراق، یان باشوری کوردستان، لە پاش پەلاماری ئەمەریکاو هاوپەیمانانی بۆ سەر عێراق لە ساڵی ١٩٩١، بوژایەوەو راپەڕینی خەڵکی کوردستان لەوساڵەدا، ئەم رەوتەی لە بێ هیوایی و دواڕۆژی لێڵ و توانەوە، کە لە ئاکامدا باڵی بەسەر ئەم شۆڕشەدا گرت و لە ویست و خواستەکانی دووری خستەوەو گەیاندییە ئەمڕۆ. ناڕەزایەتی و خۆپیشاندانە جەماوەریەکانی ئەمڕۆ، رەنگدانەوەی زیندوو بوونی داخوازییە خنکێندراوەکانی جەماوەری ئەم بەشەی کوردستانە، کە لەلایەن هێزە نەتەوەییەکانەوە، وەڵامی وەرنەگرتۆتەوە، هەروەها ئەم رەوتە لە هەرێمی کوردستان بوو بە بەشێک لە پڕۆژەکانی ئەمەریکاو زۆرجار هاوکاری ئەم دەوڵەت و ئەو دەوڵەتی داگیرکەری ناوچەکەی کردووەو لە هیچ سڵی نەکردۆتەوە. ئەمڕۆ بێتوانایی ئەم رەوتە لە ئیدارەدانی کۆمەڵگەو پەرەسەندنی گەندەڵی، جەماوەری هێناوەتە سەر شەقامەکان. ئەوەی ئەمڕۆ لە باشور دەیبینین، نەک گەشەیرەوتی ناسیۆنالیست نییە، بەڵکو ئەم رەوتە بە گشتی روو لە پاشەکشەو دابەزینی هێزە.
هاوکات هەڵەی کوشندەی رەوتی چەپ و سۆسیالیست کە لە سەردەمی راپەرین هێزێکی سەرەکی بوو، بە تایبەت دوورکەوتنەوە لە خەباتی کرێکاری و جەماوەری، کە ژینگەی گەشەو مانەوەیەتی، بە بیانوی پەلاماری ئەمەریکاو بوونی ناسیۆنالیستەکان لە شۆڕشەکەداو دوورکەوتنەوە لە خەبات و جەماوەر لە کاتێکی هەستیاردا، هۆکاری سەرەکی لاوازی ئەو رەوتە لە مەیدانەکەو مەیدان چۆڵکردنی بۆ رەوتی ناسیۆنالیست بوو، کە خۆی لە جەماوەر دابڕی و تائێستایش خۆی نەگرتۆتەوە و بە ئاسانی ئەو کەلێنەی بۆ پڕ ناکرێتەوە.
هەلومەرجی «رۆژئاوا» لەگەڵ «باشور» و «باکوریش» زۆر جیاوازە، بەڵام لەم بەشەش گەشەی خەباتی خەڵکی کوردستان، پاش رووداوە سەرتاسەرییەکان دژی دەسەڵاتی حزبی «بەعس»ی سوریا، سالی ٢٠١١ و چۆڵکردنی شارەکانی «رۆژئاوا» لەلایەن هێزە سەربازیەکانی «بەشارئەسەد» بۆ پاراستنی پایتەخت و شوێنە گرنگەکانی ئەو وڵاتە، هاتەئارا. ئەو دەستکەوتانەی کە لەو بەشە بە دەستهاتوون، لەچوارچێوەی فکر، فەرهەنگ، شێوەکار و دەسەڵاتی حزبە ناسیۆنالیستەکان، لە مێژووی بوونیاندا پێناسەناکرێت. سیستمی کانتۆن و خۆبەڕێوەبردن و یاسای بەرابەری ژن و پیاو، بە رەسمیەتناسینی ژیانی هاوبەشی ژن و پیاو، دوور لەیاساو رێسای ئایینی و ئیسلامی و هاوسەرگیری مەدەنی، هەڵقوڵاوی خەباتی جەماوەری ئەم بەشەیە، کە شێوازی نوێی خەبات، بەرگریکردن، هاوسۆزی جیهانی و خۆبەڕێوەبەری سیاسی و کۆمەڵایەتی بە دەستهێناوە. هەڵەو ناحەقە ئەم دەسکەوتانە بخرێتە سەبەتەی ناسیۆنالیستەکان و حزبە نەتەوەییەکان، باکوری کوردستان، بە تایبەت پاش هاتنە مەیدانی سیاسی «حزبی دیموکراتیکی گەلان»(هەدەپە)، ئەزمونەکەی زۆرتر لە ئەزمونی کوردستانی رۆژئاوا نزیکە هەتا کوردستانی باشور و ئەزمونی حزبە ناسیۆنالیستەکانی ئەم بەشە.
کوردستان دیپلۆماتیک: جەرەیانی چەپ، مارکسیست لە کوردستانی رۆژهەڵات گرفتی زۆرەو نەیارانتان دەڵێن: چەپ جێگە و مەوقیعیەتێکی نەماوە لە کوردستاندا؟
حەسەن رەحمان پەنا: پڕوپاگەندە هەمیشە وەک بەشێکی گرنگ لە ململانێی سیاسی دێتە ئەژمار و لە دنیای بە جیهانی بوون، کاریگەری زۆر هەیە. بێجگەلەوە قسەیەکی بەناوبانگی بەرپرسی تەبلیغاتی ئەدۆلوف هیتلەر بە ناوی «پاوڵ یوزف گوبلس» هەیە، کە زۆر لەگەڵ ئەو گوزارشت بۆ کوردستانی رۆژهەڵات دێتەوە. ئەویش ئەوەیە کە دەڵێت: «درۆ تا گەورەتر بێت، باوەڕپێکردنی ئاسانترە». ئەو کەسانەی کە ئەو قسانە دەکەن، ئەو تیۆریەیان رەچاوکردووە. خاوەنانی ئەم جۆرە قسانە پاش راپەڕینی خەڵکی ئێران و روخانی دەسەڵاتی پادشایەتی و دەستپێکی هەڵسوڕانی هێزە کۆمۆنیست و چەپەکان، بەتایبەت لە کوردستان، واتە «کۆمەڵە» دەیانوت: «هەموو بەمەنجەڵێک دۆڵمە تێردەخۆن». دواتر بینیمان کە ئەو هەڵسەنگاندنە هەڵەیە، چ خۆیان، چ بزوتنەوەی کوردستانی توشی چ کارەساتێک کرد؟
ئەگەر چاو لە رەوتی رووداوەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بکەین و مەیدانەکانی ئەسڵی چالاکی سیاسی بێنینە پێش چاوی خۆمان، دەزانین لایەنی چالاک و بەنفوزو جێگای متمانەی خەڵکی کوردستان کێیە؟ لەوانەیە بە بەراورد بە تەواوی پارچەکانی دیکەی کوردستان، کە پێشتر وتمان هەرکام تایبەتمەندی خۆی هەیە، کوردستانی رۆژهەڵات لە ئاستی خەباتی ئەوان لەدواتر بێت، بەڵام ئەو بەشەی کوردستان لەبواری ئاستی خەبات و تێکوشان، هەروەها وشیاری سیاسی و حزبی، دەبێت لەگەڵ تەواوی شوێنەکانی دیکەی ئێران هەڵبسەنگێندرێت. زۆر بە ساکاری لەبەر ئەو هۆکارە کە ئەو بەشەی کوردستان زۆرترین کاریگەری لەسەر رووداوەکانی شارە گەورەکانی ئێران وەردەگرێت، نەک لە سلێمانی، هەولێر، ئامەد، قامیشلۆ، هەروەکو کوردستانی باشوریش لە ساڵی ١٩٩١ کاریگەری بەغدا، بەسرە، موسڵ و شوێنەکانی دیکەی وەرگرت، هەروەها کوردستانی رۆژئاوایش، زۆرترین کاریگەری لە لاوازی دەسەڵاتی «بەشار ئەسەد» لەسەر»حەڵەب» و تەواوی شوێنەکانی دیکەی ئەم وڵاتە وەرگرت، کە راپەڕین. کوردستانی باکور بە درێژایی تەمەنی، کاریگەری ئەنکەرا و ئیستانبوڵی لەسەر بووە. تێپەڕاندنی رێژەی ۱۰%ی دەنگەکان لەلایەن (هەدەپە)، زۆرتر هۆکارەکەی دەگەڕێتەوە بۆ پشتیوانی لایەنە چەپ و ئازادیخوازەکانی سەرتاسەری تورکیا لەو حزبە، کە لە هەڵبژاردنەکاندا بە تەنیا نوێنەری خەڵکی کوردستان، بەڵکو لەسەرتاسەری تورکیا دەنگی پێدرا. هەر ئەویش رەمزی سەرکەوتنیان و شکستی «ئاکپارتی» و توڕەیی، شەڕفرۆشتنی ئەردۆگان و دەوڵەتەکەی بە خەڵکی کوردستان و بەری ئازادیخواز لە هەموو ئەو وڵاتەیە، جگەلەوە هێزە ناسیۆنالیست و نەتەوەییەکان بە تەنیاو بگرە هاوکاتیش داوای مانگرتنیان لە خەڵکی کوردستان کرد، بەڵام وەڵامیان وەرنەگرتەوە! یان رۆژگەلێکی وەک یەکی ئایاری رۆژی جیهانی کرێکار، ٨مارس رۆژی جیهانی ژن، ٢۶ی رێبەندان رۆژی کۆمەڵەو زۆر بۆنەو یادەوەری دیکە، سێبەری رەوتی چەپ و سۆسیالیست، بەئاشکرا بەسەر ئاسمانی کوردستانەوە دێت و دەچێت، بەڵام بۆ رۆژی حزبە نەتەوەییەکان و بۆنەکانی ئەوان ئەو قورساییە لە سیاست و فەزای سیاسی کوردستان نابیندرێت. خاڵێکی دیکە شێوەی سیاست و هەڵسوکەوت دەرهەق بە رووداوە گرنگەکانی ناوخۆ و ناوچەکەو جیهانە. هەموو کەس دەزانێت کە حزبە ناسیۆنالیستەکان لە هەموو پارچەکانی کوردستان و لەوانە کوردستانی ئێرانیش، سیاسەت و ستراتیژی خۆیان بە ئەمەریکاوە گرێداوەو بەنیازن ئەمەریکا کارێکیان بۆ بکات، بەڵام لایەنی چەپ و سۆسیالیست بە تەواوی دژ بەو سیاسەتەیە. خەڵکی کوردستانی رۆژهەڵات تا ئێستا بە هەزار زمان وتویانەو نیشانیانداوە، کە لەگەڵ ئەو سیاستە نین و دژایەتی دەکەن. ئەوەی کە لەو بەشەی کوردستان بە پێچەوانەی بەشەکانی دیکە دەیبینین، نیشانەی کاریگەری و بانگەشەو کاری رێکخراوەیی و جێ پێی پتەوی کۆمۆنیستەکانە.
لایەنی ناسیۆنالیست لە مێژوودا چاوی لە ناوەندو سات و سەودا و چاندنی تۆوی ئومێدو خۆشباوەڕی بە دەوڵەتی دەسەڵاتدار یان باڵێکی دەسەڵاتە، بەڵام دەبینین سەرەڕای هەوڵی بێوچان بۆ بڵاوکردنەوەی ئەو خۆشباوەڕییە.
ئێمە لە کارو چالاکی خۆمان رازی نین، دەبێت چەند قات زیاتر کاربکەین تا ئەزمونی نەرێنی دەسەڵاتی حزبە ناسیۆنالیست و مەزهەبیەکانی کوردستانی عێراق، لە کوردستانی رۆژهەڵات دوپات نەبێتەوە، بێجگە لە هەموو ئەوانە ئەزمونی هەموو دنیا ئەوەمان پیشاندەدات، کە هەموو ئاڵوگۆڕە پۆزەتیڤەکان لە ژیانی مرۆڤدا، هەموو کارە خزمەتگوزاریەکان، بە دەستهێنانی مافی ژنان، منداڵان، کرێکاران، کەم ئەندامان، بە ساڵاچووان، خزمەت بە ژینگەو هەر شتێک لە خزمەت مرۆڤایەتی دابێت، لەسەر دەستی بەرەی چەپ و سۆسیالیستی کۆمەڵگەی کراوە و بەرەی راست و ناسیۆنالیست کە بەشێک لە سیستمی سەرمایەدارییە، با لە دەسەڵاتیش نەبێت، دژ بەوانە بووە، یان لە هەر شوێنێک بۆی کرابێت دەسکەوتەکانی وەرگرتووەتەوە.
کوردستان دیپلۆماتیک: نزیکبوونەوەی ئێوە لە حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری ئێران، رەخنەی لەسەرە، لە کاتێکدا دانیشتن و دیالۆگ لەگەڵ کۆمەڵەی شۆڕشگێر رەتدەکەنەوە، لەولاشەوە ئامادەن لەگەڵ هەردوو حزبی دیموکرات دانیشتن بکەن؟
حەسەن رەحمان پەنا: نزیکایەتیەکی تایبەت لەنێوان حزبی ئێمەو حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری نابینم. پەیوەندی ئێمە لەگەڵ ئەوان دەکەوێتە چوارچێوەی پەیوەندیمان لەگەڵ هەموو هێزە چەپەکانی ئێران و بەپێی سیاسەتێکی دیاریکراو دەچێتە پێش و بگرە لەگەڵ لایەنە چەپەکانی دیکە نزیکتریشین. هەڵبەت لەوانەیە جاروبار جوڵەیەکی دیاریکراو کرابێت، کە بەبڕوای من لە جێگەی خۆی نەبوبێت. بە باوەڕی من جیاوازی قوڵی فکری، سیاسی، تەنانەت بەڕێوەبردنی شێوەی رێکخراوەیی لەنێوان رەوتی ئێمەو جەریاناتی ناسراو بە کۆمۆنیزمی کرێکاری زۆر زەقە، هەربۆیە ئەو ئاستە بەرینە لە جیاوازی کۆسپی نزیکبوونەوەمان دەبن. بۆ نمونە جیاوازی لەسەر چۆنایەتی خەباتی کرێکاری. بەپێی بەڵگە رەسمیەکانی ئەو حزبانە، لە مێژە چینی کرێکار وەک هێزی بزوێنەری شۆڕش و پێکهێنەری ئاڵوگۆڕی بنەڕەتی لە دەزگای فکری ئەوان وەلانراوە «جەماوەری خەڵک» یان «تودەها»ی جێگای باوەڕو نزیک لە ئەوان شوێنی گرتووەتەوە. شۆڕش لەلایەن زۆرینەی چینی کرێکاری وشیار، بە ئاگا هاتوو و رێکخراو، جێگای خۆی داوە بە کەمینەیەک کە سیاستەکانی ئەو حزبەی قبوڵ بێت. «کادرەکان» جێگای چینی کرێکاری ئاڵوگۆڕ پێکهێنەریان گرتوەتەوە، لە بۆچوونی ئەواندا بڕیارە دەسەڵات قەرارە حزب بە دەستی بگرێت، پاشان لوتف بکات بیدات بەچینی کرێکار، کە قەت شتی وا روونادات. هاوکاری و نزیکایەتی لەگەڵ بەرەی راست و بۆرژوازی لەجێگای هێزە چەپ و سۆسیالیستەکان بووە، تا چکۆلەتر دەبنەوە، قسەیان زلتردەبێت. هەموو ئەم جیاوازیانە هۆکارن بۆ دووری ئێمەو ئەوان، بەڵام لە چوارچێوەی هاوکاری لەگەڵ هێزە چەپ و سۆسیالیستەکان، کە ئێمە پەیڕەوی دەکەین، لەگەڵ ئەو حزبانەش کاری هاوبەش لە دەرەوەی وڵات، وەک جاڕدانی راگەیاندنی هاوبەش، یان خۆپیشاندانی پێکەوە، کە زۆر هێزی دیکەش تێیدا بەشدارن، ئەنجامدەدەین.
رەتکردنەوەی دانیشتن لەگەڵ «کۆمەڵەی شۆڕشگێڕ» بۆ دوو هۆکاری سەرەکی دەگەڕێتەوە. یەکەم کەڵکی نامەشروع و ناڕەوای ئەوان لەناو «کۆمەڵە» کە ئامانج و رێبازی سیاسی و فکریان لەگەڵ ئەو ناوە نایەتەوەو تەنیا بۆ خراپ بەکارهێنانی سیاسی و خۆشناوی و رابردوی کومەڵە، کەڵک لەو ناوە وەردەگرن.
دووەم، ئەو هەڵە و پاوانخوازییە، کە کاتی جیابوونەوە لە کۆمەڵە، ساڵی ٢٠٠٠ زاینی کردیان، کە گوایە «کۆمەڵەیان لە حزبی کۆمۆنیست جیاکردەوە». ئەم بڕیارەی ئەوان لە کاتێکدا ئەنجامدرا، کە نە لە باری فکری، نە لەباری سیاسی، نە لەباری هێز، واتە زۆرینەو کەمینەو نە مۆڵەت پێدراوی وەها بانگەشەیەو بڕیارێک بوون. ئەوان کەڵکیان لە ئەقڵیەتی «شەرقی» و پاوانخوازانە بۆ جیابوونەوە و هەڵسوکەوتی سیاسی وەرگرت، کە لە دنیایی پێشکەوتووی ئەمڕۆ باوی نەماوەو دوکەڵەکەی دەچێتە چاوی خۆیانەوە.
دانیشتن لە گەڵ حزبی دیموکراتەکان و هەر لایەنێکی سیاسی دیکە، سەرەڕای هەموو جیاوازیەکی فکری و بەرنامەو رێبازی سیاسی، ئەو کۆسپ و رێگریانەی نییە، کە لەگەڵ لایەنی جیابووەوە لە کۆمەڵە هەمانە. ئەو کێشەی ئێمەو لایەنەک جیابووەکانی لە کۆمەڵەیە لەنێوان باڵە جیاوازەکانی حزبی دیموکرات، هەروەها ئەوە لایەنانەش کە لە کۆمەڵە جیابوونەوەو دواتر خۆیان توشی چەند جیابوونەوە هاتن، لەسەر ناو، رابردوو، ئاڵاو شتی دیکە درێژەی هەیە، زۆرجاریش رووداوی ناخۆشیشی لێکەوتوەتەوە.
کوردستان دیپلۆماتیک: پەیوەندیتان لەگەڵ لایەنەکانی باشور، باکور، رۆژئاوای کوردستان چۆنە و لە چ ئاستێکدایە، زۆرجار ئەوەندەی گلەیی دەکەن، هەست بە ساردییەک لە پەیوەندیتاندا دەکرێت، ئایا مەسەلە فکر و ئایدۆلۆژیایە، یان فاکتەری تر هەیە؟
حەسەن رەحمان پەنا: پەیوەندیمان لەگەڵ هەموو لایەنەکان لە هەموو بەشەکانی کوردستان، بێجگە لە لایەنە ئیسلامیەکان باش و ئاساییە. ئێمە هەوڵمانداوە و هەموو ئەو هەوڵانەش کە لە لایەنە بەرامبەرەکانیش بۆ پەیوەندی دۆستانە لەگەڵ ئێمە داویانە، بە رێز و نرخەوە سەیر دەکەین. پەیوەندی سیاسی، دیالۆگ، هاوکاری لەسەر خاڵی هاوبەش و ویستەکانی خەڵکی کوردستان و دژایەتی لەگەڵ دەوڵەتانی داگیرکەر لە ناوچەکە و پوچەڵکردنەوەی پیلانەکانیان، خاڵگەلی هاوبەشی هاوکاری ئێمە و لایەنە سیاسیەکانی دیکە بووە. لایەنی فکر و ئایدولۆژی رێگرو کۆسپی سەر رێگای هاوکاری ئێمە و رێکخراوەکانی دیکە، لەسەر خاڵی هاوبەشی هاوکاری نەبووەو نابێت. بۆ نموونە بەشداری لە «کۆنگرەی نەتەوەیی». ئەم هاوکاریانە بۆ ئێمە بەمانای ژێرپێنانی بنەماو فکر نییە، بۆ ئێمەو هیچ لایەنێک واتای نزیکبوونەوەی رێکخراوەیی و ئایدولۆژیاش نییە، ئێمە باوڕەمان بە زۆرترین هاوکاری لە پارستنی هەموو جیاوازیەکان و بوونی بەرینترین ئازادی سیاسی، فکری، رێکخراوەیی و تاکە کەسی لە کۆمەڵگەو دژ بە دوژمنانی داگیرکەرو هاوبەش هەیەو خەباتمان بۆکردووە بۆ چەسپاندنیشی بەردەوام خەباتدەکەین. سەبارەت بەهاوکاری لەگەڵ رۆژئاواش، لەناو حزبەکانی رۆژهەڵاتدا، ئێمە یەکەم هێز بووین کە تاکو ئێستاش پشتیوانیمان لە ئەزمونی رۆژئاوا کردووە، پەیوەندی دۆستانەمان لەگەڵیان دامەزراندووە. ئێمە بەفەرمی ئەندامی کۆمیتەی ئاوەدانکردنەوەی کۆبانین. لە کاتی خۆیدا ئەگەر یارمەتیەکمان لە دەستهاتبێت، درێغیمان نەکردووە.
کوردستان دیپلۆماتیک: باس لە بوونی گرفت دەکرێت لەنێو ریزەکانی حزبی کۆمۆنیست، ئەم گرفتانە گەر ئایدۆلۆژین، یان تێڕوانینە جیاوازەکان کامانەن، پاشان رێگایەک ماوە بۆ چەند فکریی و بیرکردنەوەی جیا لەناو حزبی کۆمۆنیستدا؟
حەسەن رەحمان پەنا: حزبی کۆمۆنیست، حزبێکی داخراو و چەق بەستوو و راوەستاو لەسەر یەک لاق، یان فارس وتەنی»یەک بۆنی» نییە، بەڵکو حزبێکی سیاسی بە بیروباوەڕو بە پرەنسیپە، کە پەیڕەو و پڕۆگرامی رۆشن و دیاریکراوی بۆ کارو چالاکی سیاسی و کۆمەڵایەتی، ئەگەری هەر ناکۆکیەکیش هەیە، لە ناو حزبدا باوەڕ بە پەیڕەو، پڕۆگرام و ستراتیژی سۆسیالیستی بۆ خەباتی کرێکاری و بنیادنانی کۆمەڵگەیی بە دوور لە ستەم و چەوسانەوە، بە‌هێزی وشیارو رێکخراوی کرێکاران لەسەر بونیادی شوراکان، باوەڕی گشتی و هاوبەشە، بەڵام لەسەر فڵان تاکتیکی دیاریکراو بۆ نمونە بەشداریکردن یان نەکردن لە «کۆنگرەی نەتەوەیی»، یان چۆنایەتی هاوکاری لەگەڵ هێزە چەپەکانی ئێران، یان باڵە جۆراوجۆرەکانی: کۆمۆنیزمی» کرێکاری، یان هەڵسەنگاندی سەرکەوتن و هۆکاری شکستی «شۆڕشی ئۆکتۆبەر» لە روسیا، یان سەرکەوتن و سەرنەکەوتنی شۆڕشی سۆسیالیستی لە یەک وڵات کە لە ئاستی جیهانیبە»سۆسیالیزم لە یەک وڵات» باس دەکرێت، یان ئێمە وەک هێزێکی کۆمۆنیست دەبێت رەخنەمان لە مەزهەب بەگشتی بێت، یان دابەشی بکەین بۆ «ئیسلامی سیاسی» و نا سیاسی، جیاوازی فکرو لێکدانەوە هەیە، بە باوەڕی من ئەوانە هیچی کۆسپی سەر رێگای کاری هاوبەش نابێت و ئەزقەزا باس و دیالۆگی سیاسی و هاوڕێیانە، کەشی کارا بەحزب دەدات و هەر حزبێک لە سستی و خامۆشی دەرباز دەکات. حەقوایە و مافی بێ ئەملاو ئەولای ئەندامان، دۆستان و لایەنگرانی هەرحزبێک و جەماوەری خەڵکە کە، رابەران و سەرکردایەتی هەرحزبێک بەفکر، راو هەڵویستی رۆشن و دیاریکراو بناسن و ئەندامانی حزب لە کۆنگرەکان بەسیاسەت و فکری دیاریکراو، کە کەسەکان نوێنەرایەتی دەکەن، دەنگبدەن نەک بەقەدیمی بوون و پیاو، یان ژنی چاکبوون و لەسەر ئەساسی گروپگەرایی؟ ئەوەی کە مێژووی هەر تێکۆشەرێکی سیاسی هەڵسوڕاو و کاریگەر بەسەر حزب و کۆمەڵگا، بەفکر، سیاسەت و پراکتیکی خۆی بناسرێت، پێش مارکس و ئەنگڵس هەبووەو ئەوان و دواتر بەڵشەفیکەکان نموونەی زۆر گەش و رۆشنی ئەو شێوەکارە بوون. سەردەمی حزبی داخراو و تەقلیدیی هەمومان «وەک یەک بیردەکەینەوە» و کەسێک بۆ هەمومان «بیردەکاتەوە» تەواو بووە. ئەوە شێوەی کاری مەزهەبی و گروپە توندڕەوە ئیسلامیەکانە. خەباتی ناوخۆیی حزب، بە تایبەت بۆ حزبێکی جەماوەری و شۆڕشگێڕ، کە پەیوەندی بە کۆمەڵگەوە هەیە، نەک ئەڵقەیەکی روناکبیری کە جیابوونەوەو بە یەک بوونیان هیچ کاریگەری لەسەر کۆمەڵگا نییە، بەشێک لە خەباتی چینایەتی و لە خزمەت بەرەوپێشبردنی شۆڕشی کرێکاران و رێبازی ئەو حزبەیە. لەسەر ئەو ئوسوڵ و خاڵانەی کە باسمانکرد، نەک رێگا بۆ فکرو بیرکردنەوەی جیاواز لە حزبی کۆمۆنیست و کۆمەڵە هەرماوە، بەڵکو لەسەرەتایشەوە هەر ئاوەها چالاکی و تێکۆشانی کردووە، ئەگەرچی لە سەردەمانێکدا توشی خەلەل بووبێت.
کوردستان دیپلۆماتیک: لەناو هێزەکانی رۆژهەڵاتی کوردستاندا، ئەوەندەی لێکترازان دەبینین، لێکنزیکبوونەوەو یەکگرتن نابینین، ئەمە هۆکاری چییە؟
حەسەن رەحمان پەنا: بە باوەڕی من چەندین هۆکاری جیاواز هەیە. یەکەمیان بۆ جیاوازی فکر، سیاسەت و بەرنامە و شێوەکاری جیاواز دەگەڕێتەوە. دوو جیابوونەوەی ناو ریزەکانی کۆمەڵەو حزبی کۆمۆنیست ساڵی ١٩٩١ و ساڵی ٢٠٠٠، تەنیا بەو رونکردنەوە سیاسییە دەتوانێت پێناسە بکەیت، ئەگەر چاو لە بەرنامە و پرۆگرامی لایەنە جیابووەکان بکەیت، ئەم حەقیقەتە بەرۆشنی بۆ دەردەکەوێت، بێجگە لەو خاڵە سەرەکییە، ناکامی سیاسەت و بەڵێنگەلێک، کە حزبێک بە ریزەکانی خۆی، یان جەماوەر دەیدات، لەگەڵ واقیعی سیاسی نایەنەوە، بوژانەوەی خەباتی چەکداری و جێبەجێ نەبوونی، پێکهێنانی بەرەی کوردستانی و پێکنەهاتنی، لە هۆکارگەلی دیکەی دابڕانەکانی ساڵانی رابردووی نێو حزبەکانی رۆژهەڵات بووە، فەزای خەفەخان و داپڵوسین لەنێو کۆمەڵگەو هەڵسوڕانی ئەرک و کاری حزبەکان لە سەرشانی کادرە کۆن و قەدیمیەکان، کە زۆربەیان چوونەتە نێو تەمەن و پیر بوون و حزبیان بەرەو پیری بردووە، هەرکەس ئەوی دیکە بە تاوانباری لاوازو کەموکوڕیەکان دەزانێت، دابڕانی بەشی زۆریان لە شوێنی خەبات و تێکوشانی خۆیان، ئەبدەیت و نوێ نەبوونەوە لەگەڵ رەوتی گۆڕانکارییەکان و نەبوونی وەڵام بۆ هەلومەرجی تازە، هەروەها کێشەو ململانێی شەخسی و تاکە کەسیش، ناتوانین لەبەرچاو نەگرین، ئەمانە هەموویان رۆڵیان بووە.
کوردستان دیپلۆماتیک: مۆدێل و فۆرمی حزبی لەهێزەکانی رۆژهەڵاتی کوردستاندا گرفتی زۆرە، پێویستی بەجۆرێک خۆ نوێکردنەوە و فۆڕمێکیتر هەیە، ئەم ئەڵتەرناتیڤە چۆن دەبینن؟
حەسەن رەحمان پەنا: لاموایە زەقکردنەوەی ئەو پرسیارە، بەتایبەت لەسەر هێزەکانی «رۆژهەڵاتی کوردستان»، بەتەنیا دروست و لە جێگای خۆی نییە، بۆ نمونە مۆدێل و فۆرمی حزبی لە باشوری کوردستان، کە ماوەی ٢۵ساڵە دەسەڵاتیان پراکتیزە دەکەن، چی تازەیان لە حزبایەتی، ئیدارەی کۆمەڵگە، لە شەفافیەتی سیاسی و ئابووری، لە کاری رێکخستن و جەماوەری، لە کاری میدیاو راگەیاندن، لە هەڵسوکەوت لەبواری یەکسانی ژن و پیاو و مافی مناڵان، لە وەڵام بە بنەماڵەی ئەنفالکراوان، هەڵەبجە، شەڕی ناوخۆ و باقی گیان بەختکردوان و زۆر شتی دیکە، هەتا کێشەی دەسەڵات و ئیدارەی کۆمەڵگا، نەهێناوەتە ئاراوە.
جگە لەمانە پێناسەکردنی هەموو حزبەکانی رۆژهەڵات وەک یەک، چی لە سیاسەتکردن و خەبات، چ لە ئیدارەی کۆمەڵگە، کاتێک کە دەرفەتیان بوو، چ وەڵامیان بەویست و داخوازەکانی خەڵک و ئەو چین و توێژانەی کە نوێنەرایەتییان دەکەن هەبوو، هەروەها سیاسەتی ناوچەیی و جیهانی و خۆنوێکردنەوەی خۆیان و زۆر بابەتی دیکە، گەلێک لێکجیاواز و جیاوازییان هەیەو نابێت وەک یەک چاویان لێبکەین.
پێموایە نەک هەر حزبایەتی، بەتایبەت لە رۆژهەڵات، بەڵکو زۆر شت لە ئاستی دنیا لە سیستمی بەڕێوەبردنی کۆمەڵگەو مافی تاک و بەکۆمەڵ و ئازادییە سیاسی و تا کەکەسیەکان، تا ژیانی مرۆڤەکان و بەڕێوەچوونی، تا ژینگەو مەترسیەکان لە دژی و زۆر بابەتی گرنگی دیکە، لەلایەن سیستەمی داپڵۆسێنەرو دژە ئینسانی سەرمایەداری چوونەتە ژێر پرسیارو ئەم سیستمە مرۆڤایەتی و ژینگەییەی بەرەو هەڵدێرو فەوتان بردووەو دەبات. حزب و مرۆڤی وشیارو بەمشور، دەبێت بیر لەم هەلومەرجەو چارەسەری بەگژداچوون و رزگاری لە بەربەریەتی سەرمایەداری بکاتەوە، بێگومان بینینی ئەم هەلومەرجەو دۆزینەوەی چارەسەر بۆ بە گژداچوونەوەو رێکخستنی ئینسانی دژە باو و خۆ بە دەستەوە نەدەر کە فەردی و تاکە کەسی نییە، بەڵکو چینایەتی و کۆمەڵایەتییە، تەنیا کاری حزبێک و رۆژهەڵاتی کوردستان نییە، بەڵکو ناوچەیی و جیهانییە. هەموو ئینسان و رێکخراوە چەپ و سۆسیالیستەکان لە هەموو بوارەکانی خەباتدا، دەبێت لە هەوڵی رێکخستن و خۆتەیارکردنی سۆسیالیستی و دژە سەرمایەداری بن.
کوردستان دیپلۆماتیک: لەماوەی رابردوودا چەند جارێک هەوڵ هەبوو بۆ نزیکبوونەوەی کۆمەڵەکان، بەڵام تا ئێستا نەیانتوانیووە بە ئاکام بگەن، ئێوە وەکو (حزبی کۆمۆنیستی ئێران- کۆمەڵە) چۆن دەڕواننە ئەو هەوڵانە؟
حەسەن رەحمان پەنا: ئەو هەوڵانە زۆرتر لەنێوان ئەو لایەنانەدا دراوەو دەدرێت، کە لە کۆمەڵە جیابوونەتەوەو دواتر خۆشیان تووشی چەند جیابوونەوە هاتن. ئێمە بەهۆی جیاوازی لە رێباز، بیروبۆچوون، بەرنامەی سیاسی و ستراتیژی لە یەک نەچوو، لەگەڵ هەموو ئەو لایەنانە، لە بازنەی ئەو نزیکبوونەوانەدا نین، بەڵام پێمانباشە، نەک هەر لەنێو ئەم بەشانەدا، بەڵکو لەنێوان هەموو ئەو حزب و رێکخراوە سیاسیانە، کە لە باری فکر، بەرنامە، رێبازی سیاسی و چالاکی رێکخراوەیی لە یەک نزیکن، یەکبوون و کاری هاوبەشی رێکخراوەیی و بەیەک حزب بوون بێتە ئاراوە، لەیەکبوونی چەند لایەن بەیەک، نەک کەس، بەرەقیبی خۆمان و نە خۆمان بەنەیاری یەکگرتنی لایەنەکان نازانین. دەرفەتی هاوکاریش لە داهاتوو لەسەر زەمینەی واقیع، گرێدراوی بەرنامە، سیاسەت و هەڵسوکەوتی لایەنی تازە دروستکراو دەبێت. ئێمە بڕیاری کۆنگرەی رەسمی و خاڵی دیاریکراو و راگەیەندراومان بۆ هاوکاری لەگەڵ هەموو حزب و رێکخراوە سیاسیەکانی چالاک لە کوردستان هەیە. دەبێت چاوەڕوان بین بزانین لایەنی تازە پێکهاتوو لە جەمسەرگیرییە سیاسیەکانی کوردستان لە بەرەی راست، یان چەپ دەبن و چۆن خۆیان پێناسە دەکەن.
کوردستان دیپلۆماتیک: پەیوەندیتان لەگەڵ هەردوو حزبی دیموکرات چۆنە، ئایا ئێستا جیاوازیتان کەم نەبۆتەوە بە بەراورد بە دەیەی هەشتا کە هەردوو لاتان لەوپەڕی هێزدابوون، بۆ هەوڵنادەن لەبەرەیەکدا لانیکەم هاوپەیمانێتییەک پێکەوە ببەستن، یان بەرەیەکی کوردستانی دروستبکرێت؟
حەسەن رەحمان پەنا: پەیوەندیمان لەگەڵ هەردوو باڵی حزبی دیموکرات ئاساییە. دانیشتن و چاوپێکەوتن لە نێوانماندا هەیە، بۆ رووداوی نوێ و بابەتی سیاسی گرنگ دیالۆگ و راوێژ لەگەڵ یەک دەکەین. جیاوازیەکانمان شتی ئەخلاقی و شەخسی نییە، بەڵکو لەگەڵ هەردوو باڵی حزبی دیموکرات جیاوازی سیاسی، فکری، ئایدۆلۆژی، چینایەتی و بەرنامەییمان هەیە و هیچکاممان نەمانشاردۆتەوە، بەتایبەت لایەنی ئێمە بەڕۆشنی باسمانکردەوە، بەڵام هیچکام لەم جیاوازیانە نابنە هۆکاری هاوکاری نەکردن لە بەرامبەر یەکخستنی ئیرادەی خەڵکی کوردستان دژ داگیرکەران. بێجگە لە ئەوە لەسەر چارەسەری مەسەلەی نەتەوەیی دەتوانین و دەرفەتی هاوکاری هەیە، هەروەک کاتی خۆی ساڵی ١٩٧٩ کراو «دەستەی نوێنەرایەتی گەلی کورد» بۆ وتووێژ لەگەڵ ئێران پێکهات، هەروەها لە هەرێمی کوردستانیش دەرفەتی هاوکاری دژ بە پیلانگێری رەچاوکردنی سیاسەتی هاوبەش لەسەر کێشەی پەنابەران و چۆنایەتی هەڵسوکەوت لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان لەسەر بوونمان لێرەو درێژەی خەبات هەیە.
کوردستان دیپلۆماتیک: لە ئێستا دەبینین ناوچەکە گەرمتر لەجاران دەکوڵێت، لە ئاستی جیهانیدا ململانێکان گەورەتر بوون، بەتایبەتی نێوانی ئەمەریکاو روسیا، بە‌بۆچوونی تۆ ئایندەی کوردستانی باشور، رۆژئاوا چۆن دەبێت، یان لەئێستا چی باشە بکرێت؟
حەسەن رەحمان پەنا: دوا رۆژی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەتایبەت هەر دوو وڵاتی عێراق و سوریا زۆر لێڵی و شەڕو کوشتار و ماڵوێرانی و سێبەری تاریکی باڵی بە سەر ئەم وڵاتانەدا کێشاوە. هۆکاری شەڕو پێکدانەکان لەم دوو وڵاتە لە سەد ساڵی رابردوو تا ئێستاو بە دڕەندەیی و وەحشیگەری «داعش» و باقی گروپە تیرۆریستەکانی دیکەش، دەگەڕێتەوە بۆ چۆنایەتی دروستکردنی ئەم وڵاتانە و چەندین وڵاتی دیکە، پاش شەڕی جیهانی یەکەم و دابەشکرنی دەوڵەتی عوسمانی لەسەر دەست و بەرژەوەندی بەریتانیاو فەرەنساو لە پەیماننامەی بەناوبانگی «سایکس _ بیکۆ» کە ساڵی ١٩١۶ نەخشەی بۆ داڕێژرا. بەپێی ئەم «پەیماننامەیە» چەند «نەتەوەیان»بە زۆرو لەسەر قازانج و بەرژەوەندی ئەم دوو زلهێزە پێکەوە لکاندن و ناوی دەوڵەتیان لێنا. کۆمەڵێک شا، میر، بنەماڵەیان لەسەر چاڵە نەوتەکانی ئەم وڵاتانە دانا. تەنانەت وڵاتیان بە ناوی بنەماڵەوە ناودێر کرد. بۆ نمونە سعودییە بەناوی بنەماڵەی»ئالی سعود» ناودێرکراوە. ئەوەی لەم نێوەدا هیچ گرنگی و بایەخی پێنەدرا ویست، ئارەزوو و داخوازیەکانی جەماوەری ئەم ناوچە و ئەم «دەوڵەتانە» بوو. پاش شەڕی دووەمی جیهانی، رۆڵی ئەو دوو زلهێزە روو لە کزی رۆیشت و دوو زلهێزی ئیمپریالیستی دیکە وەک ئەمەریکاو روسیا جێگای ئەوانیان گرتەوە. شەڕی «سارد» لە رۆژهەڵاتی ناوەراست، گەرم بوو، چەندین کودەتای سەربازی تێدا کراو شەڕی ئیسرائیل لە دژی فەلەستینیەکان و چەندین وڵاتی عەرەبی دیکە، هەرچی زیاتر ئاگری شەڕی ساردی گەرم کرد. هەردوو جەمسەری دژبە یەکی»رۆژهەڵات» و «روژئاوا» تەنیا بەرژەوەندی ئابوری و سیاسی خۆیان لە بەرچاو بوو، خەڵکی ئەم ناوچەیە کران بەقوربانی قازانجی ئەوان. چەند دیکتاتۆرو کودەتاچی سەربازی و بنەماڵەی گەندەڵیان کرد بە بەرپرس و قاتڵی ئەو خەڵکە. روخانی بلۆکی «رۆژهەڵات» و «سۆڤیەتی» پێشوو زۆرترین تۆزو دوکەڵەکەی چووە چاوی خەڵکی ئەم ناوچەیە. جیهانی «یەک جەمسەری» و بنەمای «کۆتایی مێژوو» و «نەزمی نوێی جیهانی» زۆرترین بێنەزمی و شەڕو کوشتارو بنیادگەرایی ئیسلامی و تیرۆری، بە یەکەم پەلاماری ئەمەریکا بۆ سەر عێراق لە بەهاری ١٩٩١ بۆ ئەم ناوچە بە دیاریهێنا. شەڕو گەشەی تیرۆریزمی ئیسلامی، دووانەیەکن کە لەم ساڵانەی دواییدا لەسەر شانی ئەژدیهای ئیمپریالیزمی ئەمەریکاو عێراق، ئەفغانستان، سوریا، لیبی و یەمەنی ئەمڕۆی لێبەرهەمهات. لە پاش شەڕی جیهانی یەکەمەوە تا ئێستا ئاگایانە و بەئەنقەست لایەنی چەپ و ئازادیخواز کرا بە قوربانی و لایەنی ئاینی و ئیسلامی تێدا بەهێز و پەروەردە کرا.
خاڵێکی دیکە بۆ خەڵکی کورد و هێزە سیاسیەکانی، بەتایبەت هێزە شۆڕشگێرو بڕوا بە جەماوەرەکان، بە باوەڕی من ئەوەیە کە بە وڵات بوونی دوبارەو یەکپارچەی عێراق و سوریا ئەستەم و دژوارە. خەڵکی کوردستان هیچ بەرژەوەندیەکی لەم پێکلکاندنە لەسەر ئەساسی قازانجی زلهێزەکان و دانانی دیکتاتۆرێکی نوێ نییە، خەڵکی کورد لەم دوو بەشە دوو رێگایان لە پێشە.
یەکەم: ژیانی هاوبەش و بە رەسمی ناسینی بەرابەری نەتەوە، ئایین، کولتورو باقی جیاوازیەکان لەسەر ئەساسی دیموکراتیکی «مافی گەلان لە دیاریکردنی چارەنوسی خۆیان» تا جیابوونەوەو پێکهێنانی دەوڵەتی سەربەخۆ کە دەبێت بە رەسمی بناسرێت، کە بەدیهاتنی وەها ویست و داخوازییەک پێویستی بەپێکهاتنی دەوڵەتێکی دیموکراتیک لە هەرکام لەو وڵاتانە هەیە، کە لە ئێستاو لە جەرگەی ئەو شەڕو کوشتارە خوێناوییەو نەبوونی ئەڵتەرناتیڤی چەپ و رادیکاڵ بەدی ناکرێت.
دووەم: یان جیابوونەوەی یەکجاری و پێکهێنانی دەوڵەتی جیاوازو سەربەخۆ، کە دەبێت لە سەر ویست، داخوازو پشتیوانی خەڵکی ئەم بەشانەدا بێت. ئەڵبەتە ویستی جیابوونەوە لەسەر مەیل و ویستی جەماوەر، نەک بەشێوەی لایەنگەلێک، کە پیلان و کایەی سیاسی پێدەکەن. هەر ئێستاو لە دڵی هەوەڵدان بۆ هەرکام لەم دوو چارەسەرە، کاری پڕاوپڕ و ماندوو نەناسانە بۆ دانانی یاسای دیموکراتیک و نا ئایینی، جیایی دین لە دەوڵەت، خوێندن، یاساو دەسەڵاتی دادوەری، هەوڵدان بۆ چەسپاندنی ئازادی سیاسی، حزبی، کۆمەڵایەتی و تاکە کەسی و رێکخراوەیی، ئازادی بیروباوەڕ، ئازادی میدیا و چاپەمەنی، بەرەسمی ناسینی مافی یەکسانی ژن و پیاو لەهاوسەرگیری، سەرپەرشتی منداڵ و بنەماڵە، جیابوونەوەو مافی تەڵاق و یەکسانی، سزایی تاوانبارانی دژ بەژن و ژن کوشتن لە ژێر ناوی بەرگری لەخۆرهەڵات و بنەماڵەو قەدەغەو حوکمی قورس دژ بە یاسا شکێنان. هاوپشتی و هاوخەباتی لەگەڵ لایەنە ئینسان دۆست، چەپ و ئازادیخوازەکان لە ناوخۆی ئەو وڵاتانە، لە ناوچەکەو لە ئاستی جیهان، بینین و بە رەسمی ناسینی دەوڵەتانی ئێران و تورکیا وەک دوو دەوڵەتی داگیرکەر، پوچەڵکردنەوەی پیلانەکانیان و هاوپەیمان نەبوون لەگەڵیان و هاوکارو چاوساخ نەبوون بۆیان. لە راستیدا رەچاوکردنی سیاسەتی ئینسان دۆستانەو چەپ لە بەرامبەر سیاسەتی راست و خۆبەدەستەوەدەرانەو خزمەت بە زلهێزەکان و چینی دەوڵەمەندو چەوسێنەر، کە گەندەڵی و کۆمەڵگە گەندەڵکردن بەشێک لە ژیان و سیاسەتی. دیارە بۆ ئەنجامی ئەم ئەرک و کارانە، کە شایانی ئەنجامدانن، دەبێت هەموو هیواو ئومێدو چاوەڕوانی لە هێزی وشیار، بە ئاگاهاتوو و رێکخراوی، کرێکاران، چەوساوەکان، ژنان و لاوانی ئەم ناوچانە و حزب و هێزە شۆڕشگێڕو پێشکەوتووەکان بێت.
سەبارەت بە کوردستانی رۆژئاوا، واقیعیەت ئەوەیە کە خەبات و موقاوەمەتێکی جەماوەری پڕ لە فیداکاری و پێشکەوتنخوازانە وایکردووە، کە هیچ لایەن و زلهێزیک ناتوانێت پەراوێزیان بخات. خەڵکێکی رێکخراو و بەئیرادە، کە لەسەر پای خۆیان راوەستاون و بەرگری لە بەرژەوەندیەکانیان دەکەن، هەربۆیە ملزوماتی سەرکەوتن تێیدا ئامادەیە، ئەگەر هەندێک لە ئەزمونی کوردستانی باشور دوپاتنەکەنەوە، ژیانێکی باشتر چاوەڕێی خەڵکی کوردستانی رۆژئاوا دەکات. دیارە زەمانەتیش هەر وشیاری جەماوەرو لە مەیداندا مانەوەیان و ساردوسڕ نەبوون بەرامبەر بە هەڵسوکەوتی حزب و دەسەڵاتی سیاسی لە داهاتوو دایە.
کوردستان دیپلۆماتیک: بەبڕوای تۆ شەڕی نێوان پەکەکەو تورکیا، کوردستانی باکور بەرەوکوێ دەبات؟
حەسەن رەحمان پەنا: شەڕ درێژکراوەی سیاسەت بەدیوە خۆێناویەکەیەتی. دەستپێکی پەلامار و شەڕی تازەی دەوڵەتی تورکیا دژبە پەکەکە لە درێژەی سیاسەتی سەرکوتگەرانەی دەوڵەتی ئیسلامی ئەردۆگان، لەماوەی ئەم چەند ساڵەی دوایی دژبە خەڵکی ئەم وڵاتە، بەرتەسکردنەوەی ئازادییە سیاسیەکان، بەربەست دروستکردن لە بەردەم رۆژنامەو گۆڤارە ئەهلییەکان و نائیسلامیەکان، بە ئیسلامیکردنی ناوەندە قەزایی و دادوەریەکان، پەلاماری بەردەوام بۆ سەر بەرەی چەپ و ئازادیخوازی کۆمەڵگەی تورکیاو بەرتەسککردنەوەی چالاکی و زۆر سیاسەت و رەفتاری دژە ئینسانی دیکە روویداوە. دەوڵەت و دەسەڵاتی سیاسی ئێستا لە تورکیا لە شکستی حزبی»دادو گەشەپێدان» لە هەڵبژاردنی پارلەمانی مانگی ۶ی ئەمساڵ زۆر توڕەیەو هۆکارێکی سەرەکی شکەستەکەی خۆی، بەسەرکەوتنی «پارتی دیموکراتیکی گەلان» هەدەپە، لەم هەڵبژاردنەو بەدەستهێنانی زیاتر لە ١٣%ی دەنگەکان لەلایەن ئەو حزبە دەزانن، بۆ هەڵبژادنی پێشوەخت و هاوکات پەلاماری نیزامی هەمەلایەنە بۆ سەر بارەگاکانی پەکەکە لە قەندیل، شەڕ لە دژی هێزەکانیان لە ناوخۆی تورکیاو پەلامار بۆ سەر لایەنگرانیان، هەروەها هەڵسوڕاوانی (هەدەپە)، لە راستیدا پەنابردنی «ئاکپارتی» بۆ ناسیۆنالیزمی رەگەزپەرستی تورک و دروشمەکەی «تورکیا، یەک وڵات و یەک نەتەوە» سەرچاوە دەگرێت، کە لە هەوڵدان بۆ قەرەبووکردنەوەی شکستی هەڵبژاردنی مانگی ۶ لە مانگی ١١ و هەوڵدان بۆ بە دەستهێنانی رەهای دەنگەکان لە پارلەمانی ئەو وڵاتەو جێبەجێکردنی خەون و خولیاکانی ئەردۆگانە.
ئەو شەڕە ناتوانێت بۆماوەیەکی زۆر بەردەوام بێت، چونکە جەماوەری خەڵک هەم لە کوردستان و هەم لە ئاستی هەموو تورکیادا، خوازیاری ئاشتین، بێجگە لە کەمایەتییەکی بچوک، کە قازانجی مادیان لەو شەڕەدایە، دژ بە شەڕن، هەروەها لە تورکیا هەر دەوڵەتێک لەسەر کار بێت، ناتوانێت کۆمەڵگای ئەم وڵاتە بەرەو دواوە بەرێتەوە. خەڵک رادەیەک لە دیموکراسیان بەخەباتی خۆیان بەدەستهێناوەو ئەزمونیان کردووە. ئەردۆگان و دارو دەستەکەی توانای ئەوەیان نییە، کە دیکتاتۆریەتێکی لغاوپچڕاو بەسەر کۆمەڵگەی تورکیادا بسەپێنن. رەوتەکە لە قازانجی پەرەسەندنی خەباتی مەدەنیدایە. هێزی چەکداری پەکەکە بۆ ماوەیەکی دوورو درێژ، دەتوانێت بەبێ شەڕکردنیش، وەکو ئامرازێکی گوشار بمێنێتەوە. سەرئەنجام لاموایە خەڵکی کورد لە چوارچێوەی دیموکراسیەکی جۆری ئەوروپیدا دەتوانێت رادەیەک لە مافەکانی خۆی لە تورکیا بەدەستبهێنێت.
* * *
پڕۆفایل:
_ حەسەن رەحمان پەنا.
_ لە بەفرانباری ساڵی ١٩۶١ لە ئاوایی (خەییر)ی نزیک شاری سەقز لە دایکبووە.
_ خوێندنی سەرەتایی لە ئاواییەکەی خۆیان و خوێندنی ناوەندی و دواناوەندی لە شاری سەقز تەواوکردووە، لە بەهاری ١٩٧٩ دبلۆمی لەو شارە وەرگرتووە.
_ پاش ئاشکرابوونی تێکۆشانی کۆمەڵە لە ١۵ی شوباتی ١٩٧٩، چالاکی سیاسی و حزبی خۆی بە(کۆمەڵەی شوڕشگێری زەحمتکێشانی کوردستانی ئێران) وە گرێدا، کە تا ئیستایش لە ریزەکانی کۆمەڵە، حزبی کۆمۆنیستی ئێران درێژەی هەیە.
_ لە چالاکانی (جەمعیەتی دیموکراتیکی لایەنگری زەحمەتکێشان و مافی گەلی کورد) لە شاری سەقز بوو، کە لەلایەن کۆمەڵە و چەند رێکخراوێکی چەپ و ژمارەیەک کەسایەتی تێکۆشەری هەموو شارەکانی کوردستان دامەزران.
_ لە ماوەی ٣۶ ساڵی رابردوودا، بەرپرسایەتی جیاجیای وەک ئەندامی کۆمیتەی رێکخراوی نەێنی شار و گوندەکان، ئەندامی کۆمیتەی ناوەندی حزبی کۆمۆنیستی ئێران و بەرپرسی دەستەی کارگێڕی ئەو کۆمیتە و ئەندامی کۆمیتەی ناوەندی کۆمەڵەی لە ئەستۆ بووە.
_ئێستا ئەندامی حزبی کۆمۆنیستی ئێران و کۆمیتەی ناوەندی کۆمەڵە، هەڵبژێردراوی کۆنگرەی ١۶ی کۆمەڵە، لە هاوینی ساڵی (٢٠١۴)یە.