روزگاری منتسکیو، فیلسوف و سیاست‌مدار نامی فرانسوی در نقد حاکمان شرق، نوشته بود:
«در مشرق زمین حاکمان ظالم و مستبد مردم را به بند کشیده‌اند. هرچه سلطان اراده کند به صورت قانون درمی‌آید و رعایا حتی از حق و حقوق ابتدایی خویش محروم‌اند و با ترس و وحشت زندگی می‌کنند. و این‌گونه رژیم‌های وحشت‌انگیز و جنون‌آمیز انسان‌ها را تحقیر می‌کنند و فکر و روح مردم را فلج می‌سازند.»
توماج صالحی در حال حاضر در زندان دستگرد اصفهان زندانی است. پیش از این، جلسه رسیدگی به اتهامات او در ارتباط با پرونده سال ۱۴۰۱، در روز پنج‌شنبه ۳۰ فروردین ۱۴۰۳، در شعبه اول دادگاه انقلاب اسلامی اصفهان با اضافه کردن دو اتهام مبنی بر «اجتماع و تبانی، و معاونت در بغی» برگزار شده بود.
توماج صالحی با رد اتهامات یاد شده و «غیرقانونی» خواندن دادگاه، اعلام کرده بود که این محاکمه «نه بر اساس قانون، بلکه به خواست نهادهای اطلاعاتی» انجام شده است.
تیرماه سال پیش، دادگاه انقلاب اسلامی اصفهان، توماج صالحی را به اتهام افساد فی‌الارض در پرونده سال ۱۴۰۱، به «شش سال و سه ماه حبس» محکوم کرده بود. اگرچه دیوان عالی کشور حکم صادره را لغو کرد، اما به گفته وکیل او حتی پس از نقض این حکم در دیوان عالی کشور و لزوم حذف دو عنوان اتهامی مذکور، دادگاه انقلاب پرونده توماج صالحی را به دادسرای اصفهان بازگردانده بود.
واکنش‌ها و اعتراضات چهره‌های سیاسی، فرهنگی، هنری و حقوق بشری پس از آن آغاز شد که امیر رئیسیان، وکیل توماج صالحی، روز چهارشنبه پنجم اردیبهشت ماه در گفتوگو با شبکه شرق اعلام کرد که دادگاه انقلاب، در اقدامی «بی‌سابقه»، حکم دیوان عالی در خصوص لغو حکم دادگاه بدوی برای توماج صالحی را «ارشادی» دانسته و موکل او را «به اتهام افساد فی‌الارض، به اشد مجازات یعنی اعدام» محکوم کرده است.
امیر رئیسیان، حقوقدان و وکیل مدافع توماج صالحی، در گفتوگو با روزنامه «شرق»، تایید کرد که شعبه یک دادگاه انقلاب اصفهان موکل او را به اعدام محکوم کرده است. امیر رئیسیان حکم دادگاه انقلاب اصفهان را بی‌سابقه خوانده، زیرا این حکم بدون توجه به حکم دیوان عالی کشور، توماج صالحی را به اتهام «افساد فی‌الارض» به اشد مجازات، یعنی اعدام محکوم کرده است.
وکیل توماج صالحی در عین حال تصریح کرده است که پیشتر همین شعبه از دادگاه انقلاب اصفهان «اتهام فساد فی‌الارض» را برای توماج صالحی قابل احراز ندانسته بود و خود دادگاه بدوی برای مجازات اعدام توماج صالحی احکام تکمیلی در نظر گرفته بود از جمله دو سال ممنوعیت خروج از کشور و هم‌چنین دو سال ممنوعیت فعالیت‌های هنری. این دادگاه هم‌چنین مجازات تعلیقی توماج صالحی را قابل اجرا خوانده است.
به گفته امیر رئیسیان، حکم دادگاه انقلاب اصفهان در تناقض با حکم دیوان عالی است که به عنوان مرجع تجدیدنظر خواستار رفع نقائص حکم دادگاه بدوی شده و گفته بود که عناوین اتهامی توماج صالحی باید از شش مورد به سه مورد کاهش یابد و پرونده توماج صالحی مشمول عفو اعلامی خواهد شد.
به گفته رئیسیان، نه فقط هیچ‌یک از این اتفاقات روی نداد، بلکه با وارد کردن اتهامات جدید در پرونده توماج صالحی نام‌برده نهایتا به اعدام محکوم شده است.
امیر رئیسیان برخی اخبار درباره عفو توماج صالحی یا تخفیف در حکم وی را کذب خوانده، هر چند وی تصریح کرده است که دادگاه بدوی بعد از صدور حکم اعدام علیه توماج صالحی، از کمیسیون عفو تقاضای یک درجه تخفیف در حکم صادره کرده است.
توماج صالحی، مشهورترین رپر معترض ایران، مهندس مکانیک و کارگر تراشکاری است که دستمزد و حتی موتورش را خرج ساختن ترانه‌هایش در اعتراض به حکومت کرده است. می‌گوید نمی‌ترسد و می‌خواهد شجاعتش را به دیگران سرایت دهد. زندان و شکنجه و اکنون حکم اعدم نیز نتوانسته او را بشکند. او با قامتی استوار و محکم ایستاده است.
توماج در ۷ سالگی موسیقی را با یادگیری تنبک و ارگ شروع کرد. حدود دو سال پیش، در اتاقی در شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس گفت که از بچگی شعر می‌خواند و حالا شاعر محبوبش خیام است.
او اصالتا لر بختیاری است و می‌تواند لری صحبت کند هرچند «با کمی لهجه». از بچگی در اصفهان و شاهین‌شهر زندگی کرده است. دو مدرک تراشکاری دارد و مثل پدرش مکانیک خوانده و هر دو مهندس طراحی و تولید قطعات صنعتی پزشکی هستند.
پدرش هشت سال زندانی سیاسی بوده و توماج می‌گوید هیچ یک از اعضای خانواده‌شان شغل دولتی ندارند.
سربازی رفته و همیشه موقع مصاحبه و در ترانه‌هایش یک پوکه خالی تفنگ بر گردن دارد که خودش می‌گوید نشانه بختیاری بودنش است.
رپ را اولین بار از طریق برادرش که ۹ سال از او بزرگ‌تر است شنیده و از این سبک خوشش آمده است. حوالی سال ۱۳۹۵ به‌طور جدی خوانندگی رپ را شروع کرده هرچند قبل از آن هم در جاهایی می‌خوانده و یک بار هم هنگام خواندن به خاطر پوشیدن تی‌شرتی با عکس دلار آمریکا روی آن بازداشت شده است.
وی در مصاحبه‌ای با یکی از دوستانش در یوتیوب، گفته است که از معانی مختلف توماج معنی ترکمن آن را که سوارکار شجاع است، بیش از همه دوست دارد.
موقع ناراحتی کتاب خواندن و شعر نوشتن به او آرامش می‌دهد. عاشق شده و در مصاحبه دو سال پیش با دوستش بعد از اولین زندان می‌گوید هنوز دلبند رابطه‌ای است که قطع شده، اما او از آن دل نبریده است. بوکس را دوست دارد و هر روز در باشگاه تمرین می‌کند مگر آن‌که زندان باشد یا باشگاه تعطیل.
هشتم آبان ۱۴۰۱، بعد از حدود دو ماه مبارزه و زندگی در اختفا، در روستای گردبیشه در استان چهار محال و بختیاری بازداشت شد.
اقبال اقبالی، دایی توماج صالحی که خارج از ایران است پس از دستگیری توماج، در مصاحبه‌ای به بی‌سی‌سی گفت برادرزاده‌اش ساعاتی پیش از بازداشت پیغام گذاشته که او و دوستانش بیرون خانه متوجه تغییراتی مشکوک شده‌اند.
توماج صالحی در مدت زندگی مخفیانه در تظاهرات شرکت می‌کند و با ضبط ویدئوهایی از ضرورت ایستادن مقابل حکومت می‌گفت. خانواده و دوستانش بر اساس تصاویری که بعد از بازداشتش پخش شد، گفته‌اند که او هنگام بازداشت مجروح شده و صورتش خونی است.
موزیک ویدئوی «ببخشید» که توماج صالحی در کارگاه تراشکاری خود آن را ضبط کرده است
توماج صالحی در آن سال، در مصاحبه‌ای با شبکه سی‌بی‌سی کانادا می‌گوید به آینده اعتراضات بسیار امیدوار است و ایمان دارد که تا شش ماه دیگر انقلاب می‌شود. او در ترانه «فال» هم در یک فنجان قهوه این را پیش‌گویی می‌کند که همه «مهره‌های ریز» و همه «سران» دستگیر شدند:
«غیب‌گوام، من فالگیرم
تو قهوه نظام حصار دیدم
یه رود می‌بینم تو آینده، این
جا رونق می‌بینم و سازندگی
ملتی رو می‌بینم که شادن ببین
این یکی صف شماست که بازنده‌این»
در آن موزیک ویدئو، توماج روبه‌روی مردی که ظاهرا نماینده جمهوری اسلامی است و تسبیح به دست دارد، نشسته و آینده حکومت را پیش‌گویی می‌کند.
اما در اعتراف اجباری که بعد از بازداشت توماج صالحی از تلویزیون ایران پخش شده، مشابه این صحنه با فنجان قهوه بازسازی شده که در آن جای توماج و فرد تسبیح به‌دست عوض شده و توماج صالحی از «ترویج خشونت از طریق ترانه» ابراز ندامت می‌کند.
اما زمانی که زیر فشار بازجو و در بند نیست، در مصاحبه با شبکه سی‌بی‌سی کانادا می‌گوید: «موسیقی اعتراضی می‌تواند تحولی بزرگ ایجاد کند و بسیار در جامعه موثر است. این موسیقی به جامعه امید می‌دهد و شجاعت را تزریق می‌کند چون در جوامعی که مردم اینقدر تحت فشار حکومت هستند، سرخورده و منفعل می‌شوند.»
موسیقی که برای تولید آن می‌گوید مجبور شده موتور و وسایل خانه‌اش را بفروشد. چون به دلیل مفاهیم سیاسی آن استودیوهای اصفهان حاضر به ضبط نبودند و مجبور شده به جاهای دورتر مثل شمال ایران برود که هزینه‌های بیش‌تری بر او تحمیل کرده است.
وظیفه‌اش را تزریق شجاعت و امید به مردم می‌داند و می‌گوید ترسی ندارد: «از چه می‌ترسم؟ از ترسو بودن می‌ترسم، اینکه خودم بترسم. تا حالا همیشه رفتم در دل ترس.»
می‌گوید در تظاهرات‌ها نگران این بوده که اگر دستگیر شود، ممکن است بعضی از معترضان ناامید و ناراحت شوند: «الان نیاز به غصه نداریم. اگر عزیزان من کشته شوند، نباید گریه کنم. باید دنبال محاکمه باشم.»
توماج، اعتقاد دارد ایرانیان به یک خانواده تبدیل شده‌اند و این کار را برای حکومت در سرکوب سخت کرده است: «من رپر هستم و طبقه پایین جامعه را خوب می‌شناسم. وقتی این طبقه اینقدر آگاه است پس بقیه هم هستند. ما به‌زودی به یک جامعه بسیار زیبا می‌رسیم.»
او اعتقاد دارد راهی جز مبارزه با حکومت وجود ندارد و نمی‌شود با حکومت مذاکره کرد. می‌گوید از سال ۱۳۹۶ در تمام اعتراض‌ها حضور داشته حتی اعتراضات ۱۳۹۷ که به گفته خودش کسی از آن یاد نمی‌کند: «در همه این تظاهرات‌ها زنان شروع‌کننده بودند و معمولا جلو می‌ایستادند.»
توماج صالحی اعتقاد دارد نارضایتی‌ها بسیار گسترده‌تر از آن چیزی است که در رسانه‌ها دیده می‌شود و دست‌کم ۵۰ میلیون‌نفر معترض هستند. اما اعتراض‌های خیابانی به آن اندازه که واقعی است، در رسانه‌ها دیده نمی‌شود چون فیلم گرفتن و فیلم فرستادن خطرناک است.
توماج در مصاحبه‌ای با سی‌بی‌سی زمانی که مخفی بود درباره تظاهرات گفت: آینده زیبایی پیش روی ایران است
«چرا بروم؟»
خانواده توماج صالحی می‌گویند او دسترسی به وکیل نداشته و در مدت بازجویی تحت فشار و آزار بوده است.
اسدالله جعفری، رییس دادگستری اصفهان اتهام‌های او را علاوه بر «افساد فی‌الارض»، «فعالیت تبلیغی علیه نظام»، «تشکیل و اداره دسته‌جات غیرقانونی به قصد برهم زدن امنیت کشور» و «نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی از طریق فضای مجازی و تحریک و ترغیب افراد به اعمال خشونت‌آمیز» اعلام کرده اما گفته دادگاه او هنوز تشکیل نشده است.
توماج صالحی در یکی از مصاحبه‌هایش تاکید کرده که به مبارزه خشن و مسلحانه اعتقاد ندارد و آن را به زیان اعتراضات فعلی می‌داند چون باعث کم شدن جمعیت معترضان در خیابان می‌شود. در مصاحبه با سی‌بی‌سی تاکید کرده که باید با دست خالی به خیابان رفت.
هم‌چنین می‌گوید مخالف انتخاب یک لیدر و رهبر برای اعتراضات است اما شورای گذار برای هماهنگی اعتراضات لازم است و این شورا به تدریج چه از داخل و خارج شکل می‌گیرد.
در مصاحبه یوتیوبی با دوستش بعد از بازداشت اول درباره اینکه چرا از ایران نمی‌رود، می‌گوید: «دلیلی ندارم بروم. چرا بروم؟ خیلی‌ها حق دارند بروند. همه به جز من حق دارند بروند. بعضی می‌گویند بمانید و مبارزه کنید. اما قرار نیست همه مبارزه کنند. همه که جنگجو و مبارز نیستند. مردم به کسی و به دیگران بدهکار نیستند، مگر اینکه دست در دست ظالم بگذارند.»
توماج قبل از شروع اعتراضات در مصاحبه‌اش می‌گوید ایرانیانی که رفته‌اند، به دلیل مشکلات اقتصادی و اجتماعی، حق داشته‌اند بروند اما «من فرق دارم. من دوست دارم تغییر ایجاد کنم. من یک عرق نه به خاک ایران، بلکه به مردم ایران دارم و ایران را هم ملک مردم می‌دانم.»
در مصاحبه با سی‌بی‌سی می‌گوید به پیروزی نزدیک ایمان دارد و ایران آزاد را ایرانی می‌بیند که «وقتی می‌روی در خیابان نترسی، شادی جرم نباشد، رقص جرم نباشد. کشوری که لباس‌شخصی‌ها نتوانند تو را در خیابان بدزدند. تجاوز کنند، اسید بپاشند.»
توماج در آن دوره، پس از گذراندن بیش از یک سال حبس که ۲۵۲ روز آن در انفرادی بوده، با قید وثیقه از زندان دستگرد اصفهان آزاد شد. به‌دنبال این آزادی، توماج با انتشار فیلمی، از شکنجه‌های خود در زمان بازداشت سخن گفت. توماج با پرهیز از بیان جزئیات یا پررنگ کردن شکنجه‌ها و آسیب‌های وارد آمده به‌خود، سعی کرد تا جامعه را از ترس‌های شوکه‌کننده دور کند. به‌نظر می‌رسد این صحبت‌ها با هدف خنثی کردن ادعاهای دستگاه اطلاعاتی-امنیتی جمهوری اسلامی بیان شده است. این اقدام شجاعانه توماج، باعث بروز واکنش عصبی ماشین کشتار قضایی-امنیتی حکومت شده و موجبات بازداشت مجدد او را فراهم آورد.
در این چند روز گذشته، شبکه‌های اجتماعی، مملو از واکنش‌ها به صدور حکم اعدام برای توماج صالحی است و برخی کاربران نگران هستند که مبادا در سایه این خبرها، جمهوری اسلامی احکام اعدام دیگر معترضان خیزش ژینا و آبان خونین را اجرا کند.۵ دقیقه
بسیاری از مادران دادخواه، فعالان سیاسی و اجتماعی و فرهنگی، خانواده‌های کشته‌های اعتراضات به خطر اعدام توماج صالحی واکنش نشان داده‌اند. مژگان افتخاری مادر مهسا امینی با انتشار پستی در استوری اینستاگرام خود نوشت: «نگذارید دل مادر توماج مثل دل من شود، بگذارید توماج نفس بکشد تا مادرش از نفس نیفتد.»
مادر مهسا امینی، با یادآوری خاطره دختر خود مهسا(ژینا) که در شهریور ۱۴۰۱ در بازداشت ماموران گشت ارشاد جان خود را از دست داد، نوشت: «با نام و یاد مهسای عالم‌‌تابم، ژینا خبری مرا دوباره پریشان‌حال کرد. دوباره، احوال دلم، ای کاش، عبرت دوران می‌کرد. نگذارید دل مادر توماج(مثل) دل من شود. نگذارید توماج آماج بغض فروخفته مادر شود.»
مژگان افتخاری در استوری اینستاگرام خود، هم‌چنین با اعتراض به حکم اعدام توماج صالحی نوشت: «من هنوز گرم نفس‌های ژینا هستم، بگذارید مادر توماج هم‌نفس نفس‌های زنده او باشد، بگذارید توماج نفس بکشد تا مادر او و همه مادران سرزمینم از نفس نیفتند.»
افزون بر مادر مهسا امینی، شمار دیگری از فعالان سیاسی، مدنی و هنری داخل و خارج از کشور نیز نسبت به صدور حکم اعدام برای توماج صالحی واکنش نشان دادند. مادر گوهر عشقی، تاکید کرده است «در دفاع از جان توماج فرزند مردم ایران به خیابان‌ها بیاییم.»
گوهر عشقی، مادر ستار بهشتی، کارگر وبلاگ‌نویس کشته شده در زندان جمهوری اسلامی ایران، در واکنش به محکومیت توماج صالحی به اعدام بار دیگر گفت که «رژیم خامنه‌ای به سیم آخر زده است.»
وی از جوانان ایران خواست که در مقابل «حکم ننگین» دادگاه انقلاب اصفهان سکوت نکنند.
گوهر عشقی سپس افزوده است که رژیم اسلامی می‌خواهد با این دست احکام مردم ایران را بترساند و «کشور را به قبرستانی بزرگ تبدیل کند.» او گفته است : «توماج فرزند همه مردم ایران است. امروز وظیفۀ ما اعتراض به این حکم بی رحمانه از هر طریق ممکن است.»
گوهر عشقی از مردم ایران خواسته است که به خیابان‌ها بریزند و نگذارند «اوباش حکومت» خامنه‌ای «حکم ننگین» دادگاه انقلاب اصفهان را علیه توماج صالحی «فرزند انقلاب مهسا» اجرا و او را «قربانی کینه این رژیم منحوس» کنند.
بیش‌ترین نگرانی‌ها نسبت به احتمال اجرای حکم اعدام رضا(غلامرضا) رسایی، از بازداشت‌شدگان جنبش «زن، زندگی، آزادی» است که متهم به مباشرت در قتل عمد نادر بیرامی، رئیس اطلاعات سپاه پاسداران شهرستان صحنه در استان کرمانشاه است.
دیوان عالی کشور این حکم را در چهار دی ۱۴۰۲ تایید کرده و دادگاه بدوی با استناد به قاعده «علم قاضی» و بر پایه اعترافات اجباری رسایی، برای او حکم اعدام صادر کرده است. در قوانین جزا در ایران، قاضی می‌تواند با علم خود در احراز و انتساب اتهام به متهم، حکم صادر کند.
گروه حقوق بشری دادبان در ایکس(توییتر سابق) در مورد خطر اعدام رسانی از قول یک منبع نزدیک به خانواده او نوشت که «خطر اجرای حکم اعدام این زندانی در روزهای آتی به شدت افزایش یافته» و افزود:
به گفته این منبع مطلع «اعتراض ماده ۴۷۷ چندین ماه است که ثبت شده اما هیچ جوابی به خانواده و وکلا داده نمی‌شود. حکم قطعی شده اعدام پیشتر توسط شعبه دوم دادگاه کیفری یک استان کرمانشاه به اجرای احکام دادگستری کرمانشاه فرستاده شده و کارهای اداری مربوط به آن نیز انجام شده است.» آن‌طور که این منبع مطلع گفته «خانواده مقتول خود تاکید کرده‌اند که دنبال قصاص نیستند و اصلا برایشان روشن نیست که قاتل رضا رسایی است. با این حال اما می‌گویند دست ما نیست و رضایت ما فایده‌ای ندارد، با سپاه صحبت کنید.»
دادبان سپس ویدیویی از مادر رسایی منتشر کرد که می‌گوید «حکم فرزندش با علم به قاضی صادر» شده است:
من مادر رضا رسایی هستم که امروز به دیوان عالی رفتم و حکم اعدام رضا را به من دادند. حکم ناعادلانه به پسر من دادند. این پرونده چندتا نواقص زیاد دارد. پسر من بی‌گناه است. از علم قاضی استفاده کردند… من از مردم ایران می‌خواهم که زبان مادر رضا و رضا باشند. خواهشمندم از رضا دفاع کنید.
عباس دریس، از معترضان آبان ۹۸، در یک روند قضایی ناعادلانه مبتنی بر اعترافات اجباری از سال ۱۳۹۸ در زندان است. دیوان عالی درخواست دادرسی و اعتراض او به حکم اعدام از بابت اتهام «محاربه» را رد و او را به اعدام محکوم کرد. حکم اعدام دریس هم در خطر اجراست.
مجاهد کورکور(عباس کورکوری) از جمله زندانیان سیاسی است که حکم اعدام آنان را دیوان عالی جمهوری اسلامی تایید کرده است. دادگاه انقلاب اهواز در ۱۸ فروردین ۱۴۰۲، بدون دسترسی او به وکیل انتخابی، برای او «حکم سه بار اعدام» صادر کرده است. دیوان عالی کشور ۴ دی‌ماه ۱۴۰۲، حکم اعدام مجاهد کورکور را تأیید کرد و پرونده او به شعبه اجرای احکام دادگاه ایذه فرستاده شد.
مجاهد کورکور که در جریان اعتراضات سال ۱۴۰۱ بازداشت شد، به اتهام «محاربه از طریق کشیدن سلاح به قصد جان مردم»، «ارعاب و افساد فی‌الارض از طریق ارتکاب جنایت جنگی»، «اخلال در نظم عمومی» و «ایراد خسارت عمده به تمامیت جسمانی منتج به جان باختن ۷ نفر از جمله کیان پیرفلک»، «ایراد خسارت عمده به اموال عمومی و خصوصی»، «تشکیل گروه باغی و عضویت در آن از طریق قیام مسلحانه علیه جمهوری اسلامی» به اعدام محکوم شده است. اتهام‌هایی که خانواده کیان پیرفلک آن را رد کرده‌اند. زینب مولایی‌راد، مادر کیان پورفلک نیز اتهام کورکور را رد کرده و گفته‌اند کیان در پی تیراندازی نیروهای حکومتی جان خود را از دست داده است.
اعترافات اجباری مجاهد کورکور پیش از شروع روند قضایی در صدا و سیما پخش شد. در طی این مدت شاهدان بسیاری گواهی داده‌اند که مجاهد در آن روز در ایذه نبوده، اما دادگاه هیچ‌کدام از این شهادت‌ها را لحاظ نکرد.
علاوه بر توماج صالحی، حکم اعدام مجاهد کورکور، رضا رسایی، عباس دریس صادر شده است.
بهمن قبادی، کارگردان مطرح سینمای ایران نیز با انتشار ویدیویی در صفحه اینستاگرام خود خواستار اطلاع‌رسانی در خصوص وضعیت توماج صالحی و سایر زندانی سیاسی شد و با بیان این که جمهوری اسلامی «در لبه پرتگاه سقوط» است از مردم ایران خواست برای سرنگون کردن این حکومت متحد شوند و یک بار دیگر به‌پا خیزند.
در ادامه موج واکنش‌های بین‌المللی، کشورهای کانادا، فرانسه و ایتالیا نیز روز پنج‌شنبه ۲۵ آوریل-۶ اردیبهشت، صدور حکم اعدام برای توماج صالحی را محکوم کردند و خواستار آزادی این هنرمند معترض شدند.
هم‌زمان ده کارشناس سازمان ملل نیز ضمن ابراز مخالفت شدید خود با محکومیت توماج صالحی به اعدام از سوی دادگاه انقلاب اصفهان تصریح کرده‌اند که ترانه‌های انتقادی توماج صالحی علیه حکومت ایران هر چه‌قدر هم تند و گزنده باشند، تجلی آزادی هنری و حقوق فرهنگی است. آنان تصریح کرده‌اند که محکومیت توماج صالحی به اعدام و شکنجه‌های اعمال شده علیه او در واقع پاسخ جمهوری اسلامی به حق آزادی بیان و آفرینش هنری است. کارشناسان سازمان ملل در بیانیه خود صدور احکام اعدام توسط دادگاه های غیرعادلانه حکومت ایران را محروم کردن خودسرانۀ انسان‌ها از حق زندگی دانسته‌اند.
رسانه‌های فرانسوی نیز یک صدا محکومیت توماج صالحی به اعدام توسط دادگاه انقلاب اصفهان را تاوان حمایت این هنرمند از نهضت زنان ایران برای رهایی از بند اجبارها و زورگویی‌های استبداد دینی در این کشور توصیف کرده‌اند.
«ار.ت.اِل» از پرشنونده‌ترین برنامه‌های رادیویی فرانسه از توماج صالحی به عنوان قهرمان ایران و سخن‌گوی خیزش «زن، زندگی، آزادی» یاد کرد و افزود که بی‌دلیل نیست که ملاهای حاکم بر ایران از آغاز کوشیده‌اند صدای او را خاموش کنند.
«ار.ت.اِل»، ضمن اشاره به دستگیری‌های متعدد توماج صالحی و شکنجه‌های سختی که او در زندان‌های جمهوری اسلامی متحمل شده، افزوده است : همانطور که جوانان ایران می‌گویند، «توماج خط قرمز آنان است» و هر اقدامی علیه جان او بدون واکنش از سوی جوانان و جامعه ایران و هم‌چنین جامعه جهانی نخواهد ماند.
لیبراسیون روزنامه، صبح پاریس نیز یادآوری کرده است که توماج صالحی در ترانه‌های خود صریحاً ملاهای حاکم بر ایران، فساد و استبداد و بردگی کودکان کار در این کشور را آماج انتقادهای صریح خود قرار می‌دهد.
لیبراسیون، هم‌چنین نوشته است که علت دستگیری، شکنجه‌ها و بالاخره محکومیت توماج صالحی به اعدام علاوه بر فاش‌گویی‌های او در اعتراض به جمهوری اسلامی محبوبیت فوق‌العادۀ وی در بین ایرانیان از جمله در شبکه های اجتماعی است.
به نوشته لیبراسیون، با وجود سرکوب بی‌رحمانه نیروهای رژیم اسلامی، توماج صالحی در قلب جنبش اعتراض جاری در ایران علیه ملاهای حاکم است. نشریه صبح پاریس سخنان توماج صالحی در ٢۸ اکتبر ٢٠٢٢ در گفتگو با شبکه کانادایی «سی‌بی‌سی» را یادآوری کرده است که در آن جوان خواننده رپ ایرانی ضمن توصیف روش‌های بی‌رحمانه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی در انتقاد از رهبران این نظام گفته بود که «مردم ایران در مکانی دهشتناک زندگی می‌کنند. آنان با مافیایی سروکار دارند که حاضر است برای حفظ قدرت، پول و اسلحه کل ملت ایران را از دم تیغ بگذراند.» لیبراسیون، هم‌چنین یادآوری کرده است که دو روز بعد از این مصاحبه توماج صالحی از نو دستگیر و متحمل سخت‌ترین شکنجه‌ها شد.
در همین زمینه، سازمان عفو بین‌الملل نیز روز پنج‌شنبه گذشته از مقا‌م‌های حکومت جمهوری اسلامی خواست حکم اعدام توماج صالحی را لغو کنند و خواستار آزادی فوری این هنرمند معترض شد.
جمعی از فعالان و تشکل‌های صنفی معلمان این حکم را محکوم کردند. در یکی از بیانیه‌ها تاکید شده است که پرونده ننگین حکومت هر روز سیاه‌تر می‌شود.
انجمن صنفی معلمان فارس، روز جمعه هفتم اردیبهشت، در بیانیه‌ای با محکوم کردن صدور حکم اعدام علیه توماج صالحی نوشت: «روزگار دهشتناکی است. غریبی زمانه آن‌جا نمایان می‌گردد که قوه قضاییه دست اختلاس‌گران و دزدان بیت‌المال را نمی‌بیند ولی دهان هنرمندان را می‌بویند مبادا گفته باشند دوستت دارم.»
این تشکل صنفی معلمان اشاره کرد که «حکم اعدام برای هنرمند محبوب و مردمی توماج صالحی توسط دستگاه قضا در حالی صادر شد که زمین‌خواران و مفسدان اقتصادی دانه درشت در سیستم قضایی نه تنها تبرئه می‌شوند بلکه حتی یک روز هم بازداشت یا تحت تعقیب قضایی قرار نمی‌گیرند.»
انجمن صنفی معلمان فارس نوشت: «اگر چه نخستین بار نیست که جامعه شاهد صدور چنین احکام ناعادلانه‌‌ای از سوی دستگاه قضا است» اضافه کرد: «چنانچه همگان می‌دانند کنشگران اجتماعی از جمله معلمان و کارگران هم مشمول چنین بی عدالتی‌های ترازوی سیستم مذکور گردیده‌اند؛ لیکن ارمغان شوم چنین بیدادگاهی چیزی جز تشدید فضای رعب و وحشت و آرامش کاذب پیش از طوفان مهیب اجتماعی نیست.»
این تشکل معلمان، تاکید کرد: «در فضایی که راه نقد و کنشگری قانونی مسدود شود و جامعه روز به روز شاهد تبعیض و بی‌عدالتی و نقض مکرر قانون باشد، بیم آن می‌رود که خشم فروخفته مردم شعله‌ور شود و در آینده‌ای نزدیک، حرکات بسیار رادیکال‌تری در جامعه شکل گیرد.»
این انجمن در همین ارتباط به وقایع چند سال اخیر و به خصوص اعتراضات سال ۱۴۰۱اشاره کرد و افزود که این رویدادها «بر همگان هویدا ساخت که چنین نتیجه‌ای محتوم است و گریزی از آن نیست.»
انجمن صنفی معلمان فارس، در پایان بیانیه خود ضمن محکومیت شدید حکم اعدام توماج صالحی، خواستار فوری و بی‌قید و شرط آزادی او و لغو این حکم ظالمانه شد و نوشت: «صدور چنین حکم‌های شرم‌آوری توسط دستگاه قضا حاصلی جز بی اعتمادی جامعه نسبت به سیستم قضایی ندارد.»
انجمن فرهنگیان هرسین نیز حکم اعدام توماج صالحی را «در زمره قتل هنر و زندگی» نامید و آن را محکوم کرد. این تشکل معلمان تاکید کرد که «هنر با شکنجه، زندان و اعدام نمی‌میرد، چون خودِ هستی است» و افزود: «حکم اعدام توماج صالحی، همراهِ اعلان جنگ علیه مردم تحت عنوان «طرح نور» از نشانگان احتضار قدرتی است که رمز ماندگاری خویش را در خشونت و کشتن می‌داند.»
هم‌چنین جمعی از فرهنگیان فعال صنفی و مدنی استان البرز، در بیانیه‌ای در محکومیت «حکم غیرانسانی توماج صالحی، پسر ایران زمین» تاکید کردند که «به گواهی تاریخ روند سرکوب و ارعاب منتقدان در هیچ کجای جهان نتوانسته کنشگری و نقادی را به محاق فراموشی و خاموشی ببرد و در نهایت کنشگران اجتماعی و نقادانند که پیروز میدان حق‌طلبی‌اند.»
امضاء‌کنندگان بیانیه، خطاب به حکومت نوشتند: «آگاه باشید که صدای توماج‌ها را نمی‌توانید به صلیب بکشید. یقین داشته باشید، حنجره‌های تازه‌نفس نشسته در آشیانه، صدایش خواهند شد. آری این صداست که می‌ماند و هرگز به خاموشی نمی‌گراید.»
آن‌ها اعلام کردند که «حاکمیت هر روز پرونده ننگین خود را سیاه‌تر می‌کند و کار را به‌جایی می‌رساند که نتواند خشم مردم و خانواده‌های دادخواه را با هیچ ترفندی بگیرد.»
در نامه، آمده است که «توماج باید محکوم شود چون اختلاس و دزدی نکرده؛ فقط فریاد درد و رنج هم وطن خود بوده است.» در این نامه، هم‌چنین تاکید شده است که حاکمان نالایق بهتر است بدانند که وقتی نمیتوانند پاسخی برای این همه وعده‌های دروغ و ناامیدی جوانان داشته باشند و جز اعدام تفکر دیگری ندارند، باید منتظر عواقب سختی برای اشتباهات باشند.
هم‌چنین اسماعیل عبدی، فعال صنفی فرهنگیان، در حساب کاربری خود در شبکه های اجتماعی نوشت که «توماج صالحی» قدرت ایجاد حرکت اعتراضی اجتماعی و فضیلت اخلاقی و انسانی هنر را در زمانه‌ی ما متجلی کرد.»
به نوشته این فعال معلمان، «توماج صالحی» درد و رنج مردم از معلم، کارگر، پرستار و محرومان بلوچ، کرد، ترک، فارس، عرب و همه اقوام را در آثار خود فریاد کرد>»
عزیز قاسم زاده، دیگر فعال صنفی معلمان، نیز در حساب کاربری خود در تلگرام نوشت که صدور حکم اعدام برای توماج صالحی نه تنها کمترین خوانشی با معیارهای حقوقی ندارد، بلکه تعارض این حکم از سوی دادگاه انقلاب با رای پیشین دیوان عالی و «ارشادی» خواندن نقض حکم اعدام دیوان توسط دادگاه انقلاب، گواهی بر فرو ریختن همه‌ی معیارهای حقوقی در صدور این حکم است.
این فعال معلمان، تاکید کرد در شرایطی که از لحظه‌ی صدور این حکم موج گسترده اقشار مختلف جامعه و گرایش‌ها و سلیقه‌های متکثر و حتی متعارض، در دفاع از توماج صالحی و اعتراض به حکم اعدام او به اتحاد رسیده‌اند، متاسفانه صدایی از جامعه موسیقی و متولیان آن به گوش نمی‌رسد. این سکوت مسلماً قضاوت تاریخ را با خود به‌همراه دارد.
کانون نویسندگان ایران، در یکی از بیانه‌هایش در آخر مهر ماه ۱۴۰۲، نوشته است:
جایزه آزادی بیان در شاخه هنر در سال ۲۰۲۳ به توماج صالحی، خواننده رپ اعتراضی، تعلق گرفت. بنیادگذار این جایزه موسسه غیرانتفاعیِ «Index on Censorship» است که آثار خلاق در زمینه دفاع از آزادی بیان را در سراسر جهان پیگیری می‌کند.
توماج صالحی از نخستین هنرمندانی بود که در جنبش آزادی‌خواهی سال ۱۴۰۱ به حمایت از مردم آزادی‌خواه برخاست و در اعتراض به سرکوب‌های حاکمیت ترانه‌های اعتراضی منتشر کرد. به‌همین دلیل در هشتم آبان‌ماه همان سال دستگیر و بازداشت شد.
او ماه‌ها زیر فشار و شکنجه برای اعتراف اجباری بود، اما هرگز به این کار تن نداد. و سرانجام به اتهام فعالیت تبلیغی برضد نظام، همکاری با دولت‌های متخاصم و تشکیل گروه غیرقانونی به قصد برهم زدن امنیت کشور به ۶ سال حبس محکوم شد.
تعهد توماج صالحی به مردم آزادی‌خواه و ایستادگی در برابر سرکوب، الهام‌بخش ترانه‌های اعتراضی بسیاری از جوانان بوده است.
چندین سازمان بین‌المللی حوزه هنر و موسیقی ضمن محکوم کردن بازداشت مجدد توماج صالحی، خواننده معترض، از مسئولان جمهوری اسلامی خواستند او را «فورا و بدون قید و شرط آزاد کنند.»
به نوشته حساب کاربری توماج صالحی در شبکه ایکس، سازمان‌های بین‌المللی فری‌میوز (Freemuse)در زمینه آزادی هنر، نهاد سیف‌میوز (Safemuse) حامی هنرمندان در معرض خطر، فدراسیون بین‌المللی موسیقیدانان (FIM)و اتحادیه آهنگ‌سازان و ترانه‌سرایان اروپا (ECSA)در این خصوص بیانیه مشترکی صادر کرده‌اند.
بیانیه مشترک جامعه مدنی در مورد بازدشت مجدد توماج صالحی، موسیقی‌دان ایرانی
ما سازمان‌های جامعه مدنی زیر، بازداشت مجدد خواننده رپ ایرانی، توماج صالحی در روز ٣٠ نوامبر ۲۰۲۳ در شهر بابل را به‌شدت محکوم میکنیم.
مطلع شده‌ایم که توماج صالحی در حین بازداشت دچار جراحات شدید شده است. توماج روز شنبه، ۲۷ آبان سال جاری، پس از ۳۸۶ روز حبس و تحمل ۲۵۲ روز سلول انفرادی، با قرار وثیقه آزاد شده بود.
قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران، ضمن تایید خبر صدور حکم اعدام برای توماج صالحی، اعلام کرد که این حکم بدوی بوده و قابل فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور است.
رسانه‌های ایران به نقل از مرکز رسانه قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران نوشتند از آن‌جا که دادگاه توماج صالحی را مستحق تخفیف دانسته است، در صورت تایید حکم اعدام او در دیوان عالی کشور، این حکم پس از موافقت کمیسیون عفو و بخشودگی با یک درجه تخفیف به حبس طویل‌المدت تبدیل و مجازات‌های تکمیلی در مورد توماج صالحی اجرا خواهد شد.
محمدرضا توکلی، رییس دادگاه انقلاب اصفهان، قاضی صادر‌کننده حکم اعدام برای توماج است. او به‌عنوان رییس شعبه اول دادگاه انقلاب اصفهان، همراه با روانمهر و ابراهیمی، مستشاران این شعبه دادگاه، حکم اعدام توماج را صادر کرده‌اند.
یکی از دوستان توماج صالحی درباره روند جلسه دادگاه این هنرمند معترض زندانی گفت: «محمدرضا توکلی، قاضی صادر‌کننده حکم اعدام توماج در دادگاه گفته بود دیوان عالی کشور با عطوفت عمل کرده و ما در دادگاه انقلاب اصفهان شدت عمل بیش‌تری به خرج می‌دهیم.»
این منبع آگاه در ادامه گفت: «محمدرضا توکلی فردی به‌شدت کم‌سواد است و تمایل زیادی به ارتقا در قوه قضاییه دارد. برای همین کارهایی غیرقانونی را مثل تبدیل وثیقه به بازداشت موقت به‌طور خودسرانه انجام داده و در پرونده توماج هم به دلیل قدرت‌طلبی و با این هدف که به چشم بالادستی‌هایش بیاید، اتهامات توماج را از سه اتهام به ۱۰ اتهام افزایش داد.»
نتیجه‌گیری
جمهوری اسلامی در میانه تمام بحران‌های داخلی و منطقه‌ای و جهانی و همه مشکلات اقتصادی و اجتماعی و سیاسی، با صدور حکم اعدام برای یک هنرمند محبوب و مردمی، چه اهداف شومی را دنبال می‌کند؟
به نظرم قبل از هر تحلیلی، این هراس‌افکنی جمهوری اسلامی ناشی از وجود ترسی‌ست که حاکمیت از آغاز اعتراضات مردمی است. به علاوه خصلت حکومت‌های دیکتاتوری در تارخ بشر، همواره در جامعه رعب و وحشت و ترس به وجود می‌آورند چرا که در شرایط عادی نمیتوانند حاکمیت مستبد خود را نگه دارند. بنابراین، نهایتا به میلیتاریسم روی می آوردند و یک جامعه دو قطبی درست می‌کند و در واقع برای مرگ و زندگی خود دست و پا می‌زند.
اکنون تورم و گرانی و فقر و بیکاری در جامعه ما غوغا می‌کند و به همین دلیل، تمامی جنبش‌ها و اقشار مختلف جامعه ایران، به این وضعیت معترضند؛ کارگران، زنان، بازنسشتگان، معلمان، دانشجویان، فعالین زیست محیطی، پزشکان، وکلا، روزنامه‌نگاران، نویسندگان، هنرمندان، اکثریت مردم مناطق تحت ستم ایران هم‌چون یسیتان و بلوچستان، خوزستان، کردستان و…
چندین هفته است که همه دم و دستگاه حاکمیت جمهوری اسلامی به حال آماده‌باش آمده‌اند و در خیابان‌ها و زندان‌ها به زنان و دختران تعرض می‌کنند تا زهرچشم از جامعه بگیرند تا در آینده کسی جرات اعتراض به خودش راه ندهد.
بازداشت مجدد توماج مربوط به ویدئویی است که او چهار روز پیش پیش از باداشت در کانال یوتیوب خود آپلود کرده بود. توماج در آن ویدئوی کمی بیش از ١۴ دقیقه، هوادارانش را درباره وضعیت خود، دوره حبس و حقایقی از آن‌چه در آن‌جا رخ داده، در جریان گذاشت.
وی با انتقاد از سلطه(فراقانونی) دستگاه‌های اطلاعاتی و کنترل آن‌ها بر قانون، تصریح می‌کند که این مردم هستند که باید فراتر از قانون باشند، زیرا این کشور، متعلق به آن‌ها است.
به این ترتیب، حکم اعدام توماج صالحی، خواننده معترض را نی باید در همین راستا تحلیل کنیم. او را به مجازات مرگ محکوم کردند و از آن‌جا که حتی بر اساس قوانین خود حکومت، توجیهات قانع کننده‌ای برای صدور چنین حکمی وجود نداشت، دیوان عالی آن را رد کرد. اما اکنون در میانه بحران‌های فراگیر داخلی و خارجی، که جامعه ایران را در بر گرفته است، حکومت با یک زمینه‌سازی رسانه‌ای چند روزه، ناگهان مجددا حکم به تایید مجازات اعدام برای او داده است.
فارغ از اینکه اراده‌ای برای اجرای آن وجود داشته باشد یا خیر، بی‌تردید ناشی از ترسی است که وجود تمامی سران و مقامات و نهادهای سیاسی و نظامی حکومت را فراگرفته است. تلاش حکومت بر این است که جامعه را بیش از پیش بترساند و هرگونه صدای اعتراضی مردم را در نطفه خفه کند.
در عین حالف توماج صالحی یک خواننده رپ است؛ سبکی که به‌طور کلی خصلت اعتراضی دارد. از طرفی جمهوری اسلامی، از همان بدو به قدرت رسیدنش شدیدا مخالف هنر مردمی بوده است.
آثار توماج صالحی، مضمون و محتوای رادیکال سیاسی و اجتماعی و مردمی دارد. او در آثار خود نه تنها به ظلم و ستم، فساد و دزدی و نبود آزادی تاخته، بلکه در افشای سرکوب حکومتی صدای عمومی و رسای مردم بوده است. توماج، حتی چهره‌های سرشناسی چون هنرمندان، روزنامه‌نگاران، فعالان سیاسی و حتی توده‌های مردم عادی که با بی‌اعتنایی و یا همراهی خود موجب فربه‌شدن حکومت و یا توفیق آن در «خون‌شویی» شده‌اند، را با شدیدترین لحتی به باد انتقادات می‌گیرد.
نهایتا، توماج صالحی به‌ویژه صدای نسل‌های جدید است و بیش‌ترین مخاطبان او نیز جوان‌های ایرانی هستند. این نسل‌ها پیشگامان جنبش‌های اعتراضی امروز ایران هستند و در خط مقدم مبارزه قرار دارند. متولدین سال‌های پس از انقلاب ۵۷ که هیچ خاطره مستقیمی از حکومت پهلوی و دوران انقلاب و چگونگی تاسیس جمهوری جهل و جنایت و ترور اسلامی ندارند مخصوصا متولدین سه دهه اخیر، دارای روحیه سرکش و درکی متفاوت از گذشتگان خود نسبت به مسائل مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دارند.
در شرایطی که حکومت، ترس و وحشت خود را در پشت مانورهای سرکوب علیه زنان در خیابان پنهان می‌سازد، اعلام مجازات مرگ برای توماج، تهدید همه آحاد جامعه است. هدفش خاموش کردن صدای اعتراضی مردم به‌ویژه هنرمندان است.
آوازه توماج خیلی وقت است که ار مزرهای ایران فراتر رفته است. نام توماج صالحی بر در و دیوارهای خیابان‌ها و کوچه‌های ایران نوشته می‌شود؛ تصویر او در خیابان‌ها نصب می‌گردد و موزیک ویدئوهایش از خانه‌ها پخش می‌شود. انبوهی از مردم معترض و دادخواه ایران در برابر صدور حکم اعدام او ایستاده است.
نام توماج، سرتیتر اصلی بسیاری از رسانه‌ها و روزنامه‌های بین‌المللی جهان شده است. نام توماج، هزاران بار از پشت تریبون‌های سخن‌رانی‌ها و میکروفون‌های نهادهای بین‌المللی، پارلمان‌های کشورهای مختلف جهان و هنرمندان دنیا، شنیده شده می‌شود. صداهای بلند و رسایی که همگی خواهان لغو اعدام توماج و آزادی وی هستند.
بی‌گمان، جمهوری اسلامی وارد بازی خطرناک شده است، سرکوب وحشیانه زنان، صدور حکم اعدام برای آزاده‌ترین فرزندان مردم دادخواه و انقلابی، تحمیل فقر و تنگدستی بر اکثریت مردم ایران، به‌ویژه مزدبگیران و بیکاران، خشم مردم در حال شعله‌ور و زبانه‌کشیدن است. دور نیست که شعله‌های خشم مردم، زبانه خواهد کشید و کاخ‌های همه سران و مقامات و نهادهای سیاسی، نظامی، قضایی و اجرایی جمهوری اسلامی را به خاکستر تبدیل خواهد کرد!
توماج نوشته بود: «توماج نوشته بود: «بشکند قلمی که ننویسد بر سر این مردم چه رفت.»
توماج نوشته بود: «من و تو اگر ما بشیم، ما بی‌کرانیم» – «منتظر ناجی نباش.. خبری تو راه نیست.»
اکنون زمان آن رسیده است است که همه نیروهای آزادی‌خواه و برابری‌طلب و انسان‌دوست، متحدتر از گذشته، برای لغو حکم اعدام توماج و به طور کلی لغو حکم اعدام در ایران، به میدان بیاییم. متحدانه مقابل این قاتلان کودک‌کش، دشمن بشریت و زن‌ستیز و آزادی‌ستیز نه تنها بایستیم بلکه با صدای بلند و رسا سرنگونی آن وبرپایی یک جامعه نوین آزاد و برابر و شایسته انسان را فریاد بزنیم!
اعدام قتل عمد دولتی است !برای لغو مجازات اعدام و آزادی همه زندانیان سیاسی، متحد و یک‌پارچه در داخل و خارج از ایران بپاخیزیم!
جمعه هفتم اردیبهشت ۱۴۰۳-بیست و ششم آوریل ۲۰۲۴
ضمیمه:
بهرام رحمانی
