پرولتاریا: گزینش ِ مارکس یا گزینه ی تاریخ؟

برخلاف ِ تصور ِ رایج در میان بسیاری از اندیشه وران ِ چپ و راست، مارکس پرولتاریا را اختراع نکرد تا او را واسطه (میانجی، مباشر، کارگزار) خود در نقش ِ سوژه ی شناخت و تغییر ِ جهان قرار دهد، بلکه با درک ِ ماتریالیستی اش ازتاریخ و تحولات ِ اجتماعی بود که این طبقه ی جهانی را به مثابه ِ عامل ِ دگرگون سازی ِ مناسبات ِ تولید با سلب ِ مالکیت ِ ابزار ِ تولید از بورژوازی و تبدیل ِ آن به مالکیت ِ اجتماعی  در واپسین مرحله  از مراحل ِ تکاملی ِ تاریخ کشف نمود تا راه ِ گذار به دوران ِ کمونیسم را به بشریت نشان دهد.

مارکس ِ ماتریالیست به خوبی می دانست هم در عمل ِ معطوف به تغییر ِ طبیعت توسط ِ انسان و هم در پراتیک ِ معطوف به تغییر ِ جامعه، پراتیک ِ سوژه ی تغییر تاریخن و زمانن مقدم بر شناخت ِ خود ِ سوژه است. به بیان ِ دقیق تر، انسان در عمل ِ دگرگون سازی ِ طبیعت برای برآوردن ِ نیازهای زیست تاریخی اش، هم قوانین ِ حاکم بر طبیعت و تکامل ِ آن را کشف می کند و هم قوانین ِ حاکم بر تاریخ ِ خود و تکامل ِ آن را که ادامه ی تکامل ِ تاریخ ِ طبیعت است. این قوانین را نظریه پردازان ِ هردوران مطابق با درک و برداشت ِ خود از تقدم و تاخر ِ پراتیک و شناخت  جمع بندی کرده و به یک برداشت ِ عام و کلی( تئوریک) از قوانین ِ عام  از دگرگشت ها و دگرگونی های طبیعی و اجتماعی می رسند که از دید ِ آنها می باید راه نمای عمل ِ انسان ها در مواجهه باطبیعت و جامعه بدون ِ دوباره کاری و بازگشت به آغازگاه ( تکرار ِ تجربه) شوند.

در دوران ِ سرمایه داری، مارکس و انگلس با جمع بست ِ علوم ِ طبیعی و علوم ِ اجتماعی ِ تا زمان ِ خود وتعمیم ِ نظرورانه( عقلانی ) ی این علوم و تبدیل ِ این جمع بست ِ جهان شمول و عام شمول به ماتریالیسم ِ دیالکتیک و ماتریالیسم ِ تاریخی، نظریه ی خود را به مثابه ِ راه نمای بشریت و به ویژه پرولتاریا که در این دوران بشریت را در راهبرد ِ تکامل گرایانه و غایت گرایانه اش نمایندگی می کند ارایه دادند. کشف ِ مارکس و انگلس از این رو ، همانند ِ دیگر یافته های علمی و عقلانی ِ تاریخساز، کشفی دوران ساز و انسان ساز است. از نگاه ِ تاریخی و غایت نگر ِ ایجابی- اثباتی ِ مارکس و انگلس، سوژه و کارگزار ِدگرگون سازی ِ تاریخ در یک دوران ِ معین، نه می تواند فرد باشد نه دارودسته و فرقه ی درهم جوش ِ بدون ِ وحدت ِ تاریخی دورانی ِ طبقاتی ، بلکه طبقه ای است جهانی با همسرنوشتی و همسویی ِ چشم انداز ِ واحد ِ تاریخی ، که تحقق ِ هدف اش در گروی وحدت ِ عمل در جزییت ِ درونمرزی و کلیت ِ فرامرزی( انترناسیونالیستی ) ِ طبقاتی ِ خویش است. کشف ِ طبقه و وظایف ِ راهبردی ِ آن بر عهده ی تئوری است. تئوری نیز با تکیه بر داده های نظری- عملی( تجربی) ِ تاکنونی و جمع بندی ِ علمی- عقلانی ِ مستند و مستدل ِ این داده ها با شناسایی ِ دو طبقه ی آنتاگونیست ِ همدوران، طبقه ی پیشرو و بالنده را از درون ِ خود ِ ساز و کارهای تولیدی مناسباتی شناسایی نموده و به عنوان نماینده و کارگزار ِ جامعه به جامعه معرفی می کند. به رسمیت شناسی ِ طبقه ی عامل ِ تاریخ و شناساندن ِ آن به جامعه هیچ حقی- همچون حق ِ سروری و ریاست بر طبقه – برای جامعه شناس و نظریه پرداز ایجاد نمی کند، بلکه این طبقه است که با پراتیک ِ خود باید درستی ِ تئوری ِ نظریه پرداز را به اثبات برساند و به نظریه و نظریه پرداز ارزش و اعتبار ِ تاریخی دهد.

در دوران ِ ما، مارکس و مارکسیسم هم پرولتاریا را از وظیفه مندی ِ تاریخی ِ خود آگاه می سازد و هم آسیب پذیرترین نقطه ی نظام ِ سرمایه داری را که تکامل یافته ترین نقطه ی نظام به لحاظ ِ آنتاگونیسم ِ تولیدی مناسباتی ِ این دوران یعنی پیشرفته ترین مرحله ی تضاد ِ کار و سرمایه است به او نشان می دهد تا خود ِ پرولتاریا به نیروی آگاهی ِ خویش در مناسب ترین لحظه به وظیفه ی تاریخی اش که برقراری ِ سوسیالیسم است عمل نماید.

پرولتاریا، از این رو، گزین شده و کارگزار ِتاریخ است اما به طور ِ خود به خودی و غریزی به این نقش و جایگاه ِ تاریخی پی نخواهد برد تا بتواند امکان را به فعل و عمل در بیاورد.

تحقق ِ چشم انداز و هدف ِ پرولتاریا- سوسیالیسم- در گروی گسست ِ کامل ِ او از رسوبات و بقایای روابط و تعلقات و گرایش های فکری- عقیدتی ِ پیشاسرمایه داری، و وابسته گی های مرد سالار و پدرسالاراست که پیش شرط ِ تبدیل شدن به سوژه ی انقلابی است که نخستین هدف اش لغو مالکیت ِ خصوصی- طبقاتی ِ بورژوازی هم برابزار ِ تولید و هم بر دولت و حاکمیت است.

پرولتاریا چه بر قدرت چه در قدرت به تئوری ِ راه نما نیاز دارد و یک پایه ی استحکام بخش ِ تئوری ِ راه نما- یا تئوری ِ شناخت- جهان بینی و جهان شناسی ِ فلسفی است. جهان بینی و جهان شناسی ِ طبقه ای که می باید تمام ِ پیش نیازها و پیش شرط های گذار به عالی ترین دوران ِ تاریخ( کمونیسم) را فراهم سازد نمی تواند جهان بینی یی باشد که عاملیت و فاعلیت ِ دگرگون سازی ِ جهان در اشکال ِ دوگانه ی طبیعت و جامعه ی انسانی را از انسان سلب و به مشیت ِ ماورای طبیعت و مافوق ِ انسان واگذار کند یعنی همان کاری که تا پیش از مارکس و انگلس و هم اکنون نیز جهان بینی ِ ایده آلیستی- مذهبی از یک سو، و ایدئولوژی های واپس گرای مردسالار و پدرسالار ِ سیاسی  با ترویج ِ آگاهی های دروغین ِ مبللغ ِ مناسبات ِ خدایگان- بنده از سوی دیگر کرده و می کنند.

بنا بر این، پرولتاریا به عنوان ِ طبقه ی دوران ساز،با گذار ازآنچه در فلسفه ی ایده آلیستی ِ هگل « آگاهی ِ ناخشنود» یا همان آگاهی ِ دروغین و منفعل ساز خوانده می شود، به آنچه در  جهان شناسی ِ ماتریالیستی دیالکتیکی ِ مارکس و انگلس آگاهی ِ فعال ِ دگرگون ساز گفته می شود خود را از طبقه ی درخود به طبقه ی برای خود، و جامعه ی انسانی را از قلمرو ِ ضرورت به قلمروی آزادی فرا خواهد برد.

آگاهی ِ دروغینی که ادیان با ترویج ِ سلسله مراتب ِ خدایگان بندگی به انسان ها تلقین می کنند که به موجب ِ آن انسان ها به موحد و مشرک یا کافر تقسیم می شوند، در آموزش های فرقه گرایان تبدیل به خلق و ضد ِ خلق می شود.  در هیچ یک از این دو نوع آگاهی ِ دروغین تضاد و آنتاگونیسم ِ طبقاتی کارکرد ندارد بلکه بنیاد ِ تفکر و ترویج ِ آن بر دشمنی ِ بخشی از انسان ها با بخش ِ دیگری از انسان هاست. همچنان که در آموزه های دینی عاملیت و فاعلیت ِ تاریخ ساز از انسان سلب و به مشیت ِ ماورای طبیعت واگذار می شود ، در آموزه ها و شعارهای فرقه گرایان نیز عاملیت و فاعلیت ِ طبقاتی تاریخی از پرولتاریا سلب و به فرقه و تشکیلات ِ مافوق ِ طبقه واگذار می گردد. هدف ِ هردو گرایش ِ خداسالاری ِ دینی و فرقه سالاری ِ سیاسی نیز کسب ِ سرکردگی بر انسان های مسلوب الاراده است.

دین سالاران و فرقه سالاران ِ سیاسی برخلاف ِ مارکسیسم و ماتریالیسم ِ تاریخی، تاریخ ِ جامعه ی انسانی را نه تاریخ ِ نظام های اجتماعی، بلکه تاریخ ِ امت ها و خلق ها می دانند آن هم امت و خلقی که خود سرکردگی و رهبری ِ آن را بر عهده دارند. همچنان که عامل ِ تکامل را- که اساسن درک ِ علمی وتاریخی از آن ندارند- نه انقلاب ِ اجتماعی- طبقاتی بلکه جنگ های فرقه گرایانه ای می دانند که عامل ِ پیروزی ِ دارودسته و ترویج ِ ایدئولوژی ِ ارباب بندگی ِ واپسگرای آن ها باشد. از نظرگاه ِ اینان ، هر تغییر ِ رژیم ِ سیاسی حتا کودتا می تواند انقلاب باشد حتا اگر در یک سال چند بار اتفاق بیفتد. « انقلاب »ی که اگر خود ِ آنان را به قدرت برساند موفقیت آمیز و اگر نرساند شکست خورده است! فارغ از این که در چارچوب ِقوانین عام ِ تکامل ِاجتماعی صورت گرفته یا نگرفته ، و مناسبات ِ تولید و مالکیت  را دگرگون کرده یا نکرده باشد. همین که بخشی از امت و خلق ِ ستمدیده در آن مشارکت دارند کافی ست که به آن رویداد خصلت و سرشت ِ انقلابی دهد. یا همین که « انقلاب » کنندگان سربازان و افسران ِ کودتاگر یعنی فرزندان ِ خلق باشند و نه طبقه ی کارگر ِ یکدست و یکپارچه، برای انقلاب نامیدن ِ کودتا کافیست.

کشف ِ مارکس از عاملیت ِ تاریخی ِ پرولتاریا را اگر با هدف ِ جایگزین نمودن ِ فاعلیت ِ تشکیلات ِ فرقه ای به جای عاملیت ِ طبقه از چارچوب ِ تئوری ِ عام ِ ماتریالیسم ِ تاریخی ِ مارکس و انگلس و تکامل ِ قانون مند ِ اجتماعی بیرون بکشیم ، یعنی اگر جلد و پوسته ی مار را به جای مار به جامعه نشان دهیم و ادعا کنیم مار همین است، و فقط همان را عمده کنیم، نتیجه ای جز جنگ ِ هفتاد و دو فرقه بر سر ِ قدرت و تکرار ِ « انقلاب های شکست خورده » و بقای مالکیت ِ خصوصی و طبقاتی ِ سرمایه داران بر ابزار تولید و دولت و حاکمیت نخواهد داشت. به ویژه در جامعه ای که هنوز نشانه ها و بقایای بسیاری از دوران های پیشاسرمایه داری ِ مردسالار و پدرسالار در حاکمیت و مناسبات اش با جامعه به خوبی مشهود است.