تحصیل بزبان مادری حق همه کودکان است!
سال تحصیلی در ایران برای میلیونها کودک با رنج و عذابی مضاعف شروع می‌شود. علاوه بر سختی هایی که کودکان در اثر فقر مالی خانواده متحمل می‌شوند، محرومیت از تحصیل بزبان مادری نیز عذاب دیگری است که هر سال میلیونها کودک در ایران سال تحصیلی را با آن آغاز میکنند.
میلیونها کودکی که از روز تولدشان تا قبل از اولین روز شروع مدرسه شان، یعنی بمدت هفت سال تمام، به آن زبان حرف زده اند و احساسات خود را با پدر و مادر، خواهر و برادر خود در میان گذاشته اند، باید تحصیل شان را بزبانی کاملا و یا تقریباً ناآشنا آغاز کنند. و اجبار به تحصیل بزبانی که برای بچه ناآشنا است میتواند از یکطرف موجبات ناملایمات روانی و سردرگمی های احساسی برای کودک شود و از طرف دیگر، عدم آشنایی و یا کم آشنایی کودک با زبان جدید، بهانه ای بشود برای آن دسته از افرادی که خود بلحاظ روانی مریض هستند ولی بنادرست شغل معلمی را برگزید اند، تا این کودکان را بلحاظ جسمی هم مورد آزار و شکنجه قرار دهند.
دوستی تعریف میکرد چگونه معلمش اشتیاق اولین روز مدرسه رفتن او را، بخاطر اینکه جواب سوال او را نه بفارسی بلکه به تورکی داده بود، با یک سیلی محکم بصورتش، به نفرت از تحصیل و دورى از مدرسه بمدت یک سال تبدیل کرده بود.
بسیاری از کودکانی که تحصیلات شان را بزبانی که برایشان ناآشنا است شروع میکنند دچار مشکلات عدیده ای در طول تحصیل شأن می‌شوند. علاوه بر اینکه گاها از طرف آن همکلاسی هایی که زبان تحصیلی شأن همان زبان مادریشان است، مورد تحقیر قرار میگیرند بلکه سرعت یادگیری شان هم به پایین تر از سطح متوسط یادگیری هم سن و سالان خویش سقوط میکند. و این بنوبه خود منجر به تحمل رفتارها و قضاوت های نادرست از والدین خود و حتی گاها تنبیهات بدنی می‌شود.
این مشکل را باید حل کرد!
اولین اقدام لازم در این مورد تصویب قوانینی است که دولت را موظف به ایجاد امکانات و تسهیلات لازم برای همه کودکانی بکند که والدین آنها میخواهند فرزندشان به آن زبان تحصیل کند. این یعنی، قبل از هر چیز، تصویب قانونى که حق تحصیل بزبان مادری را برسمیت بشناسد. باید در قوانین سراسرى کشور قید شود که کشور زبان رسمى ندارد. و دولت میتواند یک زبان از زبان های رایج در کشور را بعنوان زبان اداری و آموزشی اصلی تعیین نماید، مشروط بر اینکه امکانات و تسهیلات لازم برای متکلمین به سایر زبانها، درهمه زمینه های زندگی سیاسی و اجتماعی و آموزشی، وجود داشته باشد و حق هر کس به اینکه بتواند به زبان مادری خویش در کلیه فعالیت های اجتماعی شرکت کند و از کلیه امکانات اجتماعی مورد استفاده همگان بهره مند شود محفوظ باشد.
اقدام بعدى باید تربیت معلمینى باشد که هم بزبان ادارى سراسرى و هم بزبان محلى تسلط کامل داشته باشند.
همینجا لاز است اشاره کنم که هرنوع تنبیه بدنى و آزار روحى کودکان در مدارس باید ممنوع باشد و متخلفین مورد پیگرد قانونى قرار گیرند.
نکته دیگرى که در ایران میتواند فشار را از روى کودکانى که والدین آنها بزبانهایى غیر از زبان ادارى اصلى، در حال حاضر فارسى، صحبت میکنند، کم کند این است که والدین سعى کنند از سنین پایین براى فرزندانشان کتابهاى داستان بزبانى که میخواهند فرزندشان تحصیل کند، تهیه کنند و آنها را با خواندن و نوشتن به آن زبان آشنا کنند.
مساله دیگرى که لازم است در ایران مورد باز بینى قرار گیرد خط نوشتارى است. الفاى عربى که در حال حاضر براى نوشتن زبان فارسى و سایر زبانهاى محلى از جمله ترکى و کردى مورد استفاده قرار میگیرد، حروف و علائم کافى و لازم براى بیان خیلى از صدا هاى موجود در این زبانها را ندارد. پیشنهاد خیلى از متخصصین زبان این است که براى نوشتن زبان فارسى و سایر زبانها ى رایج در ایران، از جمله تورکى و کردى بهتر است از حروف الفباى لاتین استفاده شود. و نه تنها این، بلکه لازم است که زبان انگلیسی، با هدف تبدیل گام به گام آن به یک زبان آموزشی و اداری متداول در کشور، از سنین پائین در مدارس آموزش داده شود.
پیشنهاد من براى خانواده هایى که بزبان تورکى تکلم میکنند این است که اگر میخواهند و یا ، همانطور که در حال حاضرمجبورند، فرزندانشان بزبان فارسى تحصیل کنند، بهتر است انها را از سنین پایین تر با خواندن و نوشتن بزبان فارسى آشنا کنند. البته این روزها خیلى از خانواده ها این کار را میکنند. و خانواده هایى که میخواهند فرزندانشان بزبان تورکى تحصیل کنند آنها هم بهتر است فرزندانشان را از سنین پایین با خواندن و نوشتن بزبان تورکى، و ترجیحا با استفاده از الفباى لاتین، آشنا کنند.
به امید روزى که همه آن فشارهایى که تحصیل را براى کودکان تلخ میکند از سیستم اموزشى در ایران رخت بربندند و آموزش به امرى خوشآیند و مکانهاى آموزشى به مکانهایى لذت بخش و شادى آفرین براى کودکان تبدیل شوند.
جلیل جلیلى
لندن ٢۴ سپتامبر ٢٠١٨، دوم مهر ماه ١٣٩٧