خیانەت نیە، ماهیەتە!
لە پەراوێزی کارەساتەکەی خەڵکی کەرکوکدا
سامان کەریم
Saman.karim5@gmail.com
ڕوداوە کارەساتبارەکەی خەڵکی کەرکوک، ئاوارەبون و چونەدەرەوەیان لەشارەکەیان، دیمەنی کۆڕەوی ١٩٩١ی بیرهێناینەوە. هێرشی تانک و سوپای عێراق و ملیشیا کۆنەپەرستەکانی حەشد، ڕیزبەستنی خەڵک و ئۆتۆمۆبیل بەرەو دەرەوەی شار، بە ئاراستەی هەولێرو سلێمانی، گریانئ مندال و گەورە ساڵ وگریانی پێشمەرگە… هەموو ئەوانە دیمەنی دوبارەی ئاوارەیەکە بوون لە هەلومەرجێکی سیاسی جیهانی و نێوخۆی تەواو جیاوازدا. ئەمجارە خەڵکی کەرکوک بە تەنها بوو، شارەکانی دیکەیان لەگەڵ نەبوو. ئەوکاتیش یەکێتی و پارتیان لەگەڵ نەبوو، ئەوان هێزی پیشرەوی ئاوارەییەکە بون، خەلکیان هاندەدات بۆ ڕاکردن نەک بەرگریکردن. بەڵام ئەوکات جیاوازییەکی دیکەی گرینگ هەبوو کە شوراکان بوون لە سلێمانی و هەڵسوڕوانی ئەم بزوتنەوەیە پشت وپەنایان بون لە دابینکردنی شوێنی خەو وحەوانەوەوە تاکو خواردن وپیداویستیەکانی ژیان، بۆ هەموو ئاوارەکان. کارەساتێکی ئینسانی دڵتەزین، بۆ چەندین جار لەسەر دەستی ڕابەرانی بزوتنەوەی کوردایەتی دوبارەدەبێتەوە. ١٩٧۵،١٩٩۴، ١٩٩۶، ٢٠١٧،…. ئەمە جگە لە برسیەتی و بێ موچەیی و بێ کارەبایی وسەرکوت، ڕەشەکوژی…تاد. کارەساتێکی ئینسانی دیکە لەسەر دەستی هێرشیکی سەربازی بە ڕابەڕی شۆفێنیزمی عەرەبی و بەهاوبەشی حزبە دەسەڵاتدارە قیزەونەکانی کوردستان، جارێکی دیکە لێدەدرێتەوە. تا ئەم هێزانە لەسەر دەسەڵات بن، ئەم زنجیرەیە بەردەوامە.
ئەوەی لە کەرکوک و ناوچەکانی دیکە ڕووی دا وە ڕودەدات، بەجیا لە تاوانەکانی شۆفینیزمی عەرەبی و دەسەڵاتی بەغدا، ماهیەتی بزوتنەوەی کوردایەتی و هێزەکانیەتی. ئەمە خیانەت نیە. ماهیەتی هێزەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی یە، وە بزوتنەوە بورژواییەکانە بەتایبەت لە ووڵاتانی وەک عێراق و ناوچەکانی وەک ڕۆژهەڵاتی ناوەراست. سیاسەتی لەم چەشنە بۆ ئەم هێزانە، کارێکی ئاساییە و ڕاستەوخۆ پەیوەندی هەیە بە ماهیەتی هێزە بورژواییەکانەوە. کۆسپەکە ئەوەیە کە خەڵک تائێستا باوەرو ئیرادەی ئەم هیزانە پراتیک دەکەن و تاڕادەیەکی زۆر ژیان وگوزەرانیان بەستراوە بەم حزبانەوە. نەتەوەو خاکێک کە دەلین خیانەتی لێکراوە، خۆی بەشێکە لە عیراق بەپێێ دەستورێک کە خۆیان یەکێتی و پارتی پێشڕەوی بوون. ئەم دووهێزە ڕیکەوتنیان هەبووە. ڕیکەوتنەکە ڕۆشنە، کە پێویستە ئەو ناوچانە بەجێبهێلن کە لە شەری دژی داعشدا لەلایەن یەکێتی و پارتیەوە پاککراوەتەوە لە داعش. بە چاودێری ئەمریکا ئەم ڕیکەوتنە کراوە لە حوزەیرانی ساڵی ڕابوردودا واتە ٢٠١۶ لەنێوان یەکێتی وپارتی لەلایەک وە حکومەتی بەغدا لە لایەکی دیکەوە. ڕیفراندۆم بکرایە یان نا هەر دەبوو ئەم ڕێکەوتنە جێبەجێ بکرێت.
ڕیفراندۆم هەلومەرجەکەی ئالۆزتر کرد، پرۆسێسی هێرش و پەلامارەکەی کردە پرۆسەیەکی سەربازی وخیراتری کرد، کۆدەنگی وولاتانی ناوچەیی و جیهانی خستە پشتی عبادی و حکومەتەکەی. باسی خیانەت و فرۆشتنی کەرکوک نەوەڵامە بەم کارەساتە، بەم ئاوارەییە، وە نە وەڵامە بە شکاندنی گەورەی سایکۆلۆجی و فرمیسکی دەیان هەزار کەسی بێ دەسەڵاتی هەڵاتوو لە نیو شاری کەرکوک و دەوروبەری دا، وە نە چارەسەری هیچ شتێک دەکات. لەهەمانکاتدا وەڵامیکی لەم چەشنە، بێ ئیرادەیی ئێستا برەو پێدەدات وخەڵک لە چوارچیوەی داماوی و شکاندنی ئیرادە دا ڕادەگرێت. ئەگەر باسی خیانەت و فرۆشتن بێت ئەوە زوو بیر دەچیتەوە هەر وەک ئەوانی دیکە وەک ١٩٧۵و ٣١ی ئاب و شەڕی ناوخۆ و…. ئەوکاتیش هەر وا وترا. فرۆشتن و کڕین لە بیر دەکرێت، بەڵام کارەساتێکی سیاسی گەورەی وەک ئەم ڕوداوانە، مێژوون. مێژوو لە بیر ناکرێت. دەخوێنرێت، پەندو وانەی سیاسی و سەربازی و تەنانەت ئینسانی لێوەردەگیرێت. کەسێک پێی وابێت “خیانەت” کراوە لە کەرکوک، ئەی ڕادەستکردنی ناوچەکانی شنگال و دەیان شوێنی دیکە بەدەست حکومەتی مەرکەزی، چۆن دەتوانێت لێک بداتەوە؟!
ئەم ” خیانەتە” ئیشیانە ونانی تیایە. بۆکەس و هیزێک ئەم کردەوەو سیاسەتانە ” خیانەتە”کە پێی وابوە یان خۆشباوەڕ بوە بەدەسەڵاتی ئەم هێزانە، خۆشباوەر بوە بە ئامانج و سیاسەتی ئەم هێزانە. خیانەتێک لە گۆڕی نیە، ئەوەی هەیە سیاسەتێکی بورژوایی نەتەوەییە، کە ناتوانیت زیاتر پێ درێژ بکات. کەسێک یان هێزێک کە دەیەوێت ئەم جۆرە ” خیانەتانە” نەهێلێت ڕیگای یەکەمی ئەوەیە کە خەڵکی کوردستان لە دەسەڵاتی بزوتنەوەی کوردایەتی رزگار بکات. خەڵکی کوردستان لە خۆشباوەری بە ” دۆستەکانی کورد” لە ئەمریکاو بەریتانیا و فەرەنسا، رزگار بکات. ئەگەر کارو سیاسەتێک ئێران پێی هەستا بیت لە کەرکوک، کاریکی کۆنەپەرستانەیە، ئەوا خۆشباوەری خەڵکی کوردستان بە ئەمریکا چەند بار گەورەترەو کاریگەرییەکەی زیاتربوە، وە زیاترە. بەکورتی بورژوایی چینێکی جیهانیە. وە هێزو بزوتنەوەو دەسەڵاتی سیاسی ئەم چینە، هەمیشە بەرژەوەندی سەرتاسەری ترو گەورەتری خۆی دەپارێزیت. لەم ڕوانگەیەوە لە نیو خێزانی بزوتنەوەی بورژوایی کوردو بزوتنەوە ئیسلامیەکەی دا ئەم ” خیانەتە” زوو تەجاوز دەکرێت و هەر رۆژی ٢۶ ئۆکتۆبەر نێچیربارزانی و قوباد تاڵەبانی لە هەولێر لە کۆبونەوەدا بوون. باسی کۆمۆنیزم ” خیانەت” کردنی ئەم هێز یان ئەو هێزی ئەم بزوتنەوەو هێزە بورژوایانە نیە، بەڵکو ڕزگار بونە لەم هێزانە.
مەسەلەو هۆی سەرەکی ئەم ڕوداوە کارەساتبارو زیانبارەی کەرکوکو ناوچەکانی دیکە چیە؟! وە تەنانەت ئەگەر ” باسی خیانەتە” ئەم خیانەتە بۆ لەمکاتەدا دەستەبەر دەبێت بۆ ٢ ساڵ لەمەوبەر ناکرێت؟! یان ئەگەر فرۆشراوە بۆچی ئیستا دەفرۆشرێت و بۆرسەی بۆ گەرم بوە؟! ئایا مەسەلەکە توند بونەوەی ململانیی باڵەکانی نێو یەکێتیە دوای تاڵەبانی؟!.
ئاوابونی قۆناغی ڕابوردوو، نەبونی ئاسۆی سیاسی هاوبەش بۆ قۆناغی داهاتوو
لێرەدا باسی یەکێتی و پارتیە، بەلام تەواوی هێزەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی دەگرێتەوە. ئەم هێزانە وەک هێزگەلێکی بورژوایی ناتوانن خاوەن بڕیاری سەربەخۆی خۆیان بن، وە ناتوانن خاوەن ئیرادەی سەربەخۆی خۆیان بن. ئەم دیاردەیە “عەیبە” نیە وە ” خیانەت” نیە بۆ ئەم هێزانە، بەلکو ماهیەتی هێزی بورژوای لە هەلومەرجی ئەمرۆی سەرمایەداری دا، ئەم ماهیەتە وە ئەم شیوازە دەخوازێت. مەسەلەکە بڕیاری ئەم سەرکردە یان ئەو حزب نیە، هەمووی وایە. بابەتەکە ئەوەیە کە بۆ کام هێز ئەم هەلومەرجە لەبارەو دەتوانێت پیادەی بکات.
یەکێتی و پارتی بە دەوری ئیستراتیژی ئەمریکی د اخۆیان ڕیکخراو کرد و پێکەوە بونە هاوپەیمان لە پرۆسەی ڕوخانی حکومەتی بەعسدا، ئەم ئاسۆ سیاسی یە هاوبەشە کە ئەمریکا فەراهەمی کرد لە ڕیکەوتنی واشنتنەوە تاکو تەواوبونی پرۆسەی دەنگدان لەسەر دەستوری عیراق درێژەی کێشا…. لیرەدا ئاسۆی هاوبەش ڕوخانی رژێمی بەعسە بە پێێ سیاسەتی ئەمریکا. ئەم قۆناغە تەواو بوو. بەلام کاتێک ئەم دوو هێزە ڕیکەوتننامەی ئیستراتیژی مۆر دەکەن، ئەوکاتە ئیتر کیشەکان دەست پێدەکات. لەو کاتەوە تا ئێستا کێشەکان بەشیوەی جیاواز درێژەی هەیە. بەلام هەمیشە یەکێتی وەک هێزی دووەم، دەردەکەوێت بەتایبەت لە دوای ٣١ی ئابەوە، کەزۆربەی کوردستان بە پیوانەی ئەو کاتە چوە ژێر دەستی پارتی.
ڕوخانی حکومەتی بەعس ودواتر دەستوری عیراق و فیدرالیەت، ئەو ئاسۆ سیاسی یە هاوبەشەی نێوان یەکێتی و پارتی بوو کە تا ١۵ی ئۆکتۆبەری ئەمساڵ بە شەلە شەل و کەموکوری گەورەوە، بڕی کرد. وتمان ئەم ئاسۆ سیاسیە هاوبەشە لە سایەی سیاسەت و هەژمونی ئەمریکی و خێمەی ئەودا دەستەبەر بوو. ئەوەی ئەمرۆ دەگوزەرێت لە بناغەترین ئاستدا، پاشەکشەی ئەمریکاو نەمان یان کەمبونەوەی هەژموونە جیهانیەکەیەتی. لە ٣١ ئابدا پارتی دیموکراتی کوردستان بە ڕابەری بارزانی دەبێتە هێزی یەکەم و بارزانی وەک سەرۆکی ووڵات لە دەرەوەو ناوەوە پێشوازی لێدەکرا. ئەمرۆ ١۵ی ئۆکتۆبەر ئەوە کۆتایهات. هێشتا هاوسەنگی هێزی نێوان یەکێتی و پارتی پارسەنگی خۆی وەرنەگرتوە، بەڵام ئەوە ڕۆشنە کە هاوکێشەکە بە شیوەی پێشوو نامینێت. پاشەکشەی ئەمەریکا و فەشەلی سیاسەتەکانی لە ناوچەکەداو بەهیزبوونی جەمسەری بەرانبەری لە ڕوسیاو چین، وە لە ناوچەکەدا ئێران و هەستانەوەی سوریاو تاڕادەیەک لەدەستچونی تورکیا…. هەموو ئەمانە پێکەوە ئەوە نیشاندەدەن کە ئەمریکا ناتوانێت سیاسەتەکانی خۆی بەرێتە پێشەوەو بیسەپێنیت. ئەوەی جێگای سەرنجە بەرزکردنەوەی وێنەی پوتین و بارزانی بوو لە خۆپیشاندانی ئەمرۆی شاری هەولێردا ٢٢.١٠،٢٠١٧ دا، لە ماوەی کەمتر لە یەک مانگدا لە ئالای ئیسرائیلەوە هاتنە سەر بەرزکردنەوەی وێنەی قەیسەری ڕوسیا!!.
ئەم هاوکێشەیە تازەیە، تا ئەمرۆ تا ئایندەیەکی نزیک، بە زەرەری ئەمریکاو جەمسەرەکەیەتی. ئەمە نیشانەی ئاوابونی خۆری ئەمریکایە لە ناوچەکەدا، وە ئەم پرۆسەیە دەمێکە دەستیپێکردوە. لەگەڵ ئەم ئاوابونەی ئەمریکادا بارزانی و هێزەکەی ڕابەری و سەرکردایەتی خۆی بۆ ناسیونالیزمی کورد لە عیراق و ناوچەکەدا لە دەست دەدات. دیارە بۆ ئەمریکا وەک گەورەترین زلهێزی جیهانی کێشەکە جیاوازی هەیە. ئەمریکا کۆمەلێک ئەوراقی سیاسی گەورەی بەدەستەوەیە لە ناوچەکەدا، وە دەتوانێت کێشە بخولقێنێت لە سوریا و عێراق یان لە ئێران و تورکیا. پێم وابێت دیسان بزوتنەوەی کوردایەتی لە سوریاو تورکیا چۆتەوە نێو سەنتەری گرینگی پێدانی سیاسەتی ئەمریکاوە لە ناوچەکەدا و لە‌هەوڵدایە کە وەک وەرەقەی سیاسی بەکاریان بهێنێت. ئەگەر چی تا ئیستا کوردستانی عیراق و پارتی دیموکراتی بۆ گرینگەو کاری لەسەر دەکات. ئەمریکا وردە وردە ئەم وەرەقانەی دەستی هەلدەورن وئەمەش گریمانەی جەنگ بەهێز دەکات لە ناوچەکەدا.
هاوکێشەی تازەی ئەمرۆ، ئەوە نیشان دەدات کە ” ڕۆژهەلاتی ناوەراستی تازە” کە ئامانجی سەرەکی ئەمریکا بوو، لایەنی کەم لەم قۆناغەدا فەشەلی هێناوەو چۆتە دواوە. ڕۆژهەڵاتیک کە لەساڵی ١٩٩١ وە جاڕی بۆ دەدرێت لە ناوچەکەدا. ڕۆژهەڵاتێک کە دابەش بووبێت لەسە پایەی دینو تایفەی دینی ( مەبەستم دامەزراندنی ووڵاتە لەسەر ئەم بناغەیە). ڕۆژهەڵاتێک کە ئیسرائیل سەنتەرەکەیەتی و بەدەوریدا دەوڵەتێکی فەلەستینی لاواز لەدایک دەبیت، دەوڵەتی سوننی مەزهەب و دەوڵەتی کوردی لەدایک دەبێت. بناغەی ئەم ئامانجە و هەڵوەشاندنەوەی ڕێککەوتننامەکەی سایکس بیکو، ئەمریکاو توانای بەهێزی سەربازی ئەو بوو. ئەمڕۆ ئەم ئامانجە زیاتر دەچیتەوە دواوەو لە جێبەجێبون دورتر دەکەوێتەوە. ئەمریکا لە ناوچەکەدا بەبێ ناکامکردنەوەی دەوری ئێران و هێنانەوەی تورکیا بۆ ژێر رکێفی خۆی هیچی وای پێناکرێت. بەتایبەت کە لەپشت هەردوکیانەوە، ڕوسیای چەکدارو چینی ئابوری بەهێز هەیە. یان سیاسەتی ئەمریکی درێژەدانە بەهەڵقەکانی قوڵکردنەوەی ئەزمەی سیاسی و پەرەپێدانی پشێووی، کە پێدەچیت لەسەر هەمان سیاسەت بەردەوام بێت. ئەمرۆ هەموو ناوچەی ڕۆژهەلاتی ناوەراست، ئەو مەترسیەی لەسەرە کە ئەمریکا بیکاتە مەیدانی پشێوی یان جەنگ. کوردستانی تورکیا و نێوخۆی تورکیا، کوردستانی سوریاو رۆژهەلاتی سوریا، کوردستانی ئیران، لوبنان و باشوری لوبنان… چەندین ناوچەی دیکە لە جیهاندا. ئەمە جگە لەوەی کە لەکوردستانی عیراقدا هەر ئێستا دەستی کردوە بەکۆمەلێک مانۆر بە قازانجی پارتی و بارزانی لە ڕیگای سەرپەرشتی دانوسانە سەربازییەکانەوە، مەسەلەکەشی هێشتنەوەو سەرپەرشتنی کردنی قەیرانێکی سیاسی یە بە قازانجی خۆی و هەروەها بەلاش فرۆشتنی نەوتی ئەو ناوچانەیە وهیچ پەیوەندی نیە، بە پارێزگاری لە خەڵکی کوردستان و تەنانەت بە پاراستنی ئەزمونە جوانەکەی ” فیدرالی” یەوە!لە هەمانکاتدا فرۆشتنی ئەم هەوڵەیە بە خەلکی وکوردستان، کە گوایا دەیان پارێزێت. دەبێت ئەم پڕوپاگەندانەی ئەمریکاو گۆنگرێس مانەکانی ڕیسوا بکرێت.
پرۆژەی ڕیفراندۆم دەیتوانی ئاسۆیەکی سیاسی هاوبەش بێت لە نیوان ئەم هێزانەدا، واتە یەکێتی وپارتی، بەڵام نەبوو. لەسەر پایەی هەمان ئەو هۆکارانەی لەسەرەوە باسکران. بۆیە ئەمڕۆ ئاسۆی هاوبەشی سیاسی لەنیوان ئەم دووهێزەدا بوونی نیە تائێستا. ئاسۆیەکی سیاسی هاوبەش ئەگەر لەماوە کورتدا فەراهەم بێت تەنها دەستوری عیراقە، بەلام ئەمجارەیان بە مل شکاوی گەراونەتەوە. رؤژی ٣٠ئۆکتۆبەر ئیبراهیم خەلیل ڕادەستی سوپای عیراق کرا” ئەگەر بەتەواوی نەبڕابێتەوە، ڕوداوەکان ئاماژە بۆ ئەوە دەکەن”. کۆسپو هاتوهاواری پارتی و بارزانی، لە دەست دانی رابەری بزوتنەوەکەیەتی کە چەند ساڵە لە بەرانبەر یەکیتی دا مسۆگەری کردبوو. ئەمجارە بە جیاوازی لە ٣١ی ئاب وە جیاواز لە ساڵی ١٩٧٠ … ئەم ئاسۆیە یەکێتی نیشتمانی و کوری تاڵەبانی، کورسی ڕابەرییەکەیان گرتوە. وە ئەمە گەورەترین کۆسپی پارتی و بارزانیە. من پێم وایە هەراوهوریای پارتی لەسەر خەلکی کەرکوک و لەدەستدانی کەرکوک و ئاوارەیی و مالوێرانی خەڵک نیە بەلکو بە پێچەوانەوە خۆی بەشیکی سەرەکیە لە پێکهێنانی ئەم کارەساتە. بەڵکو لەدەستدانی ڕابەری بارزانی و هێزەکەیەتی و کۆتایی هێنانە بە پارتی دیموکراتی بارزانی وەک هێزی یەکەمی کوردستان.
لە کۆبونەوەی ١۴ئۆکتۆبەردا هەردوو لایان واتە یەکێتی و پارتی لەسەر ڕادەستکردنی هەموو ناوچەکان ڕیکەوتون. یان تەنانەت هەراو هوهاکەیان لەسەر ئەوە نیە” کە چەند کەسێک خیانەتی کردوە”، بۆ ئەوان هەر موشکلە نیە. ئەو قسانە پڕوپاگەندەیەکی پوچە. بەڵکو لەسەر ئەوەیە کە ڕابەرییەکەی لەدەست داوە، لێرەوەیە کە بارزانی و حزبەکەی بە هەرچوار لادا بانگەواز بۆ ئەمریکاو ڕۆژئاواو هەروەها “دۆستە تازەکانیان!!”دەبەن، لە کورد زمانانی دەرەوە وئینسان دۆستانی دنیا. من نازانم ئینسان دۆستی و بارزانی کوجا مەرحەبا؟!. لەوەش گەمژانە تر ئەوەیە بە بەرزکردنەوەی وێنەی پوتین تۆڵە لە ئەمریکا بکەیتەوە. بەهەرحال، بارزانی رۆژی ٣٠ئۆکتۆبەر ئیستقالەی دا، بەمەش ڕۆڵی ئەو و پێگەی ئەو وەک سەرۆکێک کۆتایی هات، وە بەپێی لۆجیک دەبێت لە سەرکردایەتی حزبەکەشی دەست لەکاربکیشیتەوە لە ژیر ناوی” خۆ کاندید نەکردنەوەدا”.
ئاسۆی تازەی سیاسی بۆ بزوتنەوەی کوردایەتی، گەڕانەوەیە بۆ باوەشی عیراق و دەستورەکەی، بەشیوەی تەسلیم بونەوە. ئەگەر چی هەموو بەندو بڕیارو یاساکانی ڕۆشنە. بەڵام تاێستا بە تەواوی نەخەملیوە. ئەگەر ئەم ئاسۆ سیاسی یە لە ماوە کورتی ئایندەدا بەتەواوی بۆیان دەستەبەر نەبێت و دیسان پارتی پێی لێڕاکێشێت و دیسان ” کاکە درەنگ فریا بکەوێت” شەری ناوخۆ یەکێکە لە گریمانەکانە، یان دابەش بوونی هەرێم بەسەر دوو هەرێمدا، یان نەمانی هیچ هەرێمیک ومانەوە وەک پارێزگاکانی دیکە. بارزانی و نێچیر بارزانی و ڕاوێژکارەکانی هیچ وەرقەیەکی سیاسیان پێ نیە، جگە لە پاڕانەوە. ئەوە ئۆردوگان وەلامی ناداتەوە کە چاوی پێ بکەوێت.
بەم مانایانە بزوتنەوەی کوردایەتی، ئاسۆیەکی هەیە، بەڵام ڕوون نیە و تاریکە، داخستنی ئاسۆیەکی سیاسی یەو گەڕانەوەیە بۆ ئاسۆی سیاسی کۆن. لە مێژودا کەمجار ئەم هەڵقە هەڵگەڕاوانە ڕودەدەن، بەڵام کە ڕویاندا بەدوای خۆیاندا کارەساتێک دەخوڵقێنن. تائێستا بەسەر خەڵکی دوز خورماتوو کەرکوکیان دا هێناوە، ئەوەی کە ڕووی دا هەم کارەساتە بۆ خەڵکی کوردستان ، وە مەهزەلەیە بۆ بزوتنەوەی کوردایەتی. کاتێک بزوتنەوەو هیزیک لە هەلومەرجی مێژووی ئەمڕۆدا، هەلومەرجی ڕاگوزەری مێژوو تێناگات و بۆی ناخوێنرێتەوەو قیبلە نماکەی ون دەکات، وەک پارتی و بارزانی لێدیت.
چۆن بارزانی تێنەگەیشت لەم هەلومەرجەو ئەو عینادیەی تا سەر برد؟! کە پێی وابوو ئەمریکاو دۆستانی فریای دەکەون، یان لایەنی کەم ناهێلن شەڕ ببێت وهێرش بکەنە سەر کوردستان. مەسەلەکە چی بوو؟ لە نوسینەکانی پێشودا،پێش ڕیفراندۆم ، ئاماژەمان بەوە کردوە ئەمریکای ئەمرۆ هەمان ئەمریکای سەردەمی هاتنی داعش نیەو پێگەی لاوازتر بوە. دووەم ئەوەیە کە لە هەلومەرجی ڕاگوزەردا ئابوری و مەسائیلە ئابورییەکان دەچنە دواوە بەقازنجی مەسائیلی سیاسی پایەیی تر. سەری زمانو بنی زمانی بارزانی و نێچیرڤان و ژمارەیەکی زۆر لە نوسەران، پێگەی ئابوری کوردستان و بەرژەوەندی تورکیاو ئێران و وولاتانی دیکە بوو لە کوردستاندا. ” کاکە ئەوان بەرژەوەندیان هەیە” ئەم ڕستەیە دەیان جار گوێ بیستی بووین. بەلام هەر ئەوکات وتمان ئەم لێکدانەوەیە هەڵەیە، کاتیک کە هەلومەرجەکە لەباری مێژووییەوە ڕاگوزەرەو دوبارە خەریکە ناوچەکەو جیهان دابەشدەکرێتەوە، ئەوکات مەسائیلی بناغەی تری جیوپۆلیتیک و ئەمنی ئێستراتیژی دەبنە مەسەلەی سەرەکی و بۆ ماوەیەک جێگا بە ئابوری چۆل دەکەن. بارزانی پێێ وابوو کە بیرە نەوتەکان و تالانفرۆشی نەوتەکەی بە تورکیا و لەو ڕیگایەوە فرۆشتنی بە کۆمپانیای ئیسرائیلی و ئەمریکی دەبنە لەمپەر لەبەرانبەر هەر هێرشێکدا. دیسان دەیلێمەوە کاکە درەنگ فریای کەوت.
هیزەکانی دیکەی بزوتنەوەی کوردایەتی وەک گۆڕان، هیچ ئەلتەرناتیڤیان پێ نیە، جگە لە گەڕانەوە بۆ دیالۆگ لەگەڵ حکومەتی مەرکەزی دا، کە هەمان ئەو ئاسۆیەیە کە لەسەرەوە باسمان کرد. بەدەستهێنانی مافەکانی خەڵکی کوردستان لە ڕیگای یاساو دەستوری عیراقەوە لە وەهم کەمترە. خەڵکی کوردستان لەم هەلومەرجەدا ڕیگاو چارەیەکیان نیە جگە لە ڕزگار بون لە دەسەڵاتی هیزەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی.
هەنگاوێک لەپێناو یەکلایکردنەوەی دەوڵەتی عیراقدا
هەنگاوە کۆنەپەرست و ملیتاریست و خوێنڕێژەکەی عەبادی بۆ پیادەکردنی ڕیکەوتنەکەی ساڵی پار، واتە بۆ گەڕانەوە بۆ حوزەیرانی سالێ ڕابوردوو، وەکو لەسەرەوە ئاماژەمان پیدا، هەر دەبوو. بەڵام شیوازی پیادەکردنی و دیاریکردنی کاتەکەی دەگۆرا لە گریمانەی نەبوونی ڕیفراندۆمدا. ئەم هەنگاوە بۆ عیبادی، هەنگاوێکە لە ڕاستای یەکلایکردنەوەی دەولەتدا. دەوڵەتیک کە عەبادی و ڕەوتەکەی ئەو لە نێو حزبی دەعوا و کوتلەی قانوندا دەیەوێت تەواوی بکات، ” ئومەی عیراقیە”. ئەم ڕەوتە فراونترەو ڕەوتی سەدرو عەلاوی و حزبی شیوعی عیراقی و بەشیک لە هیزە سوننەیەکان دەگرێتەوە. بەڵام ئەم هەنگاوە لە هەلومەرجێکی ڕاگوزەردا دەڕواتە پێشەوە کە هەرئێستا ئەمریکا دوای کەرکوک هەنگاوێکی گەورە لە بەرانبەر ئێران و جەمسەری ڕوسیادا پاشەکشەی کردوە. عەبادی بە پاڵپشتی ئەمریکاو ئیران دەیەوێت بگاتە ئەم ئامانجە. مەسەلەی یەکلایکردنەوەی دەسەڵات و مۆرکردنی دەوڵەت بە مۆری هێزێکی سیاسی خۆی دەرگیرە لەگەڵ دژایەتی وجێگای ململانێەکی توندی سیاسی یە، چ لە نیوان هێزە سیاسی یە عیراقیەکاندا، وە چ لە نێوان جەمسەر ناوچەیی و جیهانیەکاندا. ئەم کیشەو ململانێە نەک نەبڕاوەتەوە، بەڵکو تازە خەریکە توندتر دەبێتەوە، بەتایبەت کە لە هەلبژاردنی داهاتوی عیراق نزیک دەبینەوە.
ئەم هەنگاوەی عەبادی، مەسەلەیەکی یەکلایکردەوە لایەنی کەم لە ئایندەیەکی نزیکدا. ئەویش مەسەلەی مانەوەی عێراقە بە یەکگرتوویی و تەنانەت مانەوەی هەرێم و فیدرالیەتی خستۆتە ژێر پرسیارەوە. ” ئومەی عیراق” ی فیدرالیەتی ناوێت، بەڵکو عیراقێکئ یەکگرتوی دەوێت. عەبادی دەیەوێت بەم هەنگاوەی مۆری ڕەوتێک بدات لە عیراق، کە لە ئێستاد هیچ زمینەیەکی نیە. ئامانجێک کە ڕاستەوخۆ دژ بە سیاسەت و ئامانجەکانی پێشتری ئەمریکایە. ئەم ئامانجە کە ئەمریکا ئێستا بە ناچار بەرگری لەم ڕەوت و ئامانجە دەکات، نیشانەی شکستی سیاسەتەکانی ئەمریکا خۆیەتی. ئایا ئەم هەنگاوە سەرکەوتو دەبێت بە ئاراستەی ئامانجەکانی یەکلایکردنەوەی دەوڵەت لە عیراقدا بە قازانجی عەبادی و ڕەوتەکەی؟! یان جاری دەبیت عەبادی خۆی یەکلابکاتەوەو جەمسەرەکەی ڕۆشن بکاتەوە! ئەوە مانای ئەوەیە کە عەبادی یەکلابێتەوە ئایا لەگەڵ جەمسەری ئیرانە یان ئەمریکا؟! تا سەر ئەو ڕیکەوتنە ناڕە سمیەی نیوان ئێران و ئەمریکا لەسەر پشگیریکردنی عەبادی ناچیتە سەر. ١.١١.٢٠١٧