آزادی بیان، حق همیشه گی و بی چون و چرای انسان ها

خدامراد فولادی
June 21, 2019

خدامراد فولادی : انسان ها با دو جبر از مادر زاده می شوند: جبر ِ زیست طبیعی و اقلیمی ، و جبر ِ زیست تاریخی و اجتماعی. جبر ِ زیست طبیعی و اقلیمی یعنی این که هیچ انسانی مکان ِ طبیعی( جغرافیایی)

 ِ زندگی ِ خود را به اختیار ِ خویش بر نگزیده، و جبر ِ زیست تاریخی و اجتماعی یعنی هیچ انسانی دوران ِ تاریخی و شرایط ِ سیاسی اجتماعی ِ خود را به اراده و اختیار ِ خود انتخاب نکرده است. این جبر، با احتیاط ، و نه با یقین، شامل ِ جبر ِ طبقاتی هم می شود. چرا که جبر ِ طبقاتی تا زمانی است که جامعه های انسانی طبقاتی اند و انسان های مفروض و معین در این جامعه ها اگر در خانواده های غیر ِ حاکم و یا حاکم زاده شوند جبر و جایگاه ِ طبقاتی شامل ِ آن ها می شود. اما این احتمال هست که بعد از تولد از جایگاه ِ طبقاتی که در آن زاده شده اند به جایگاه ِ مقابل کوچ کنند. بنا براین، جبر ِ طبقاتی دائمی نیست و فقط در هنگام ِ زاده شدن یک جبر شناخته می شود. از آن دو جبر ِ زیست طبیعی و اقلیمی، و زیست دورانی ِ تاریخی- اجتماعی، جبر ِ اقلیمی( زادبومی) نیز احتمال ِ تغییر دارد. به این معنا که کسی از مکان ِ جغرافیایی و کشوری که در آن زاده شده و زندگی می کند به مکان ِ جغرافیایی و کشور ِ دیگر کوچ کند. اما، جبر ِ دورانی  از هنگام ِ تولد تا زمانی که دوران ِ تاریخی یعنی نظام ِ اجتماعی- اقتصادی ِ موجود به نظام ِ اجتماعی اقتصادی ِ برتر و عالی تر ارتقا و تکامل نیافته، همه ی انسان ها را بدون ِ استثنا شامل می شود.                                    جبر ِ دورانی ِ ما، جبر ِ در نظام ِ سرمایه داری بودن و زیستن است تا زمانی که نظام ِ عالی تر ِ سوسیالیسم به جای آن بنشیند و جبریت ِ آن را لغو و جبریت ِ دوران ِ نوین را جایگزین ِ آن نماید.                        جبریت ِ نظام ِ سرمایه داری مانند ِ همه ی نظام های دیگر و از جمله سوسیالیسم، در قوانین و ضرورت هایی است که از ساز و کارهای اجتماعی اقتصادی و مناسباتی ِ این نظام بر می آیند و خود را به همه ی انسان ها تحمیل می کنند. قوانین و ضرورت هایی که شرط ِ وجودی و برپا دارنده و نگه دارنده ی نظام اند.

(پیش از ادامه ی بحث توضیح ِ این نکته برای جلوگیری از بد فهمی ِ اراده گرایان ِ ایده آلیست بسیار ضروری است که منظور از جبر در این نوشتار، جبر یا حتمییت ِ دیالکتیکی ِ حاکم بر پدیده های طبیعی و تاریخی است که بر خلاف ِ تصور و تبلیغ ِ ایده آلیست های متافیزیک اندیش کم ترین همانندی و قرابتی بافاتالیسم و تقدیرگرایی ِ مذهبی و استبداد ِ سیاسی ندارد. چرا که جبر و حتمییت ِ غایت مند ِ دیالکتیکی در ذات ِ قانون مند ِ پدیده های مادی و عامل ِ حرکت و تکامل ِ پدیده هاست و انسان ها در عاملییت و عملکرد ِ آن نقشی نه سلبی و نه ایجابی  ندارند مگر آنکه قوانین ِ آن را به شناخت در آورده و پراتیک ِ خود را برای تحقق ِ هدف ِ از پیش تعیین شده ی خویش با این قوانین همسو نمایند. در حالی که جبارییت یا استبداد ِ سیاسی عملکردی است اراده گرایانه و بی اعتنا به دیالکتیک و جبر ِ حاکم بر فرایند ِ تکامل ِ اجتماعی و در خدمت ِ منافع ِ یک تشکیلات و دار و دسته ی سیاسی کار ِ متکی بر کیش ِ شخصیت و اسلحه ی نظامیان. همچنان که بر خلاف ِ تصور و تبلیغات ِ ایده آلیست ها، معتقدان به جبر ِ دیالکتیکی- یعنی مارکسیست ها- در جامعه های زیر ِ حاکمیت ِ استبدادی، مدافع و خواهان ِ دموکراسی اند و نه مدافع ِ جبارییت وسر کوب گری ِ  حکومت های استبدادی. به طور ِ کلی، جبر وحتمییت ِ دیالکتیکی رو به پیشرفت و تکامل دارد، در حالی که فاتالیسم ِ خدایگان بندگی  ِ مذهبی و جبارییت ( استبداد) ِ سیاسی ِ الگوگرفته از آن رو به گذشته دارد و ضد ِ پیشرفت و تکامل است. حکومت ِ اسلامی نمونه ی حی و حاضر ِ برپا دارنده ی هم  جبارییت ِ فاتالیستی مذهبی وهم استبداد ِ سیاسی و در عین ِ حال ضدیت با جبرییت و حتمییت ِ تکامل گرای ِ دیالکتیکی است.).

انسان ها تنها با شناخت از قوانین و ساز و کارهای نظام ِ سرمایه قادر خواهند شد بر این ساز و کارها و قوانین تاثیر ِ ایجابی و تقویت کننده و پیش برنده همسو با تکامل ِ نظام داشته باشند.

شناخت از قوانین و ساز و کارهای نظام و تاثیر گذاری ِ مثبت بر این ساز و کارها فقط از طریق ِ و به شرط ِ وجود ِ آزادی ِ بیان یعنی مبادله ی آزادانه ی دانش ها و آگاهی ها بی مزاحمت ِ دولت ها و حکومتگران امکان پذیر است. دانش ها و آگاهی هایی که از پراتیک اجتماعی سیاسی کسب می شوند و به نوبه ی خود به این پراتیک باز می گردند و آن را آزموده تر و کارآتر در هدف ِ معطوف به تغییر ِ شرایط ِ موجود می سازند.

آزادی ِ بیان در وجه ِ مبادله ی آگاهی های سیاسی دشوارتر از مبادله ی دانش های آکادمیک است، چرا که آگاهی های سیاسی مستقیمن با موجودییت ِ سیاسی ِ نظام درگیر است در حالی که دانش ها( علوم ِ) آکادمیک چنین درگیری ِ مستقیمی با نظام ندارند. از این روست که کنش گران ِ سیاسی بر وجه ِ سیاسی ِ آزادی ِ بیان و فعالان ِ آکادمیک بر وجه صرفن علمی و آموزشی ِ آن تاکید دارند.

آزادی ِ بیان برای کنشگر و نظرور ِ سیاسی به مثابه ِ هواست برای هر موجود ِ زنده ای که اگر نباشد موجود ِ زنده نخواهد بود، و اگر در جایی باشد و در جایی نباشد، درآنجا که نیست موجود ِ زنده برای به دست آوردن و برخورداری از آن تلاش خواهد کرد.                            اگر نویسنده و تحلیلگر ِ سیاسی یی ضرورت و اولویت ِ آزادی ِ بیان در فعالییت های روزمره را انکار و تلاش برای کسب ِ آن را موکول به زمان ِ نامعلومی نماید که تشکیلات ِ منتسب به او قدرت ِ سیاسی را کسب نموده باشد، بی شک خود ِ او و تشکیلات اش از این آزادی بهره مندند و ضرورت ِ آن را فقط برای دیگرمحرومان از این آزادی کتمان می کنند. مگر می شود به موجود ِ هوازی ِ محروم از هوای تنفسی گفت فعلن نفس نکش و برای هوا تلاش نکن تا من(ما) در آینده ی نامعلوم آن را برای تو فراهم سازیم.

به طور ِ مشخص، ایرانی های ساکن در ایران از آزادی ِ بیان محروم اند ، و ایرانی های کوچ کرده به اروپای غربی و آمریکا و دیگر کشورهای سرمایه داری ِ دارای دموکراسی از این آزادی به اندازه ی نیاز ِ خود و تشکیلات های شان بهره مندند به طوری که این بهره مندی را به طور ِ روزمره در سایت ها و نشریه ها ی شان به صورت ِ عملی بدون ِ مزاحمت ِ حکومت های آن کشورها ما می بینیم و می خوانیم و کسی هم نمی تواند آن را انکار کند. در واقع این برخورداری و بهره مندی از آسمان برای آنان نازل نشده ، بلکه در خود ِ ساز و کارهای قانون مندی است که آزادی ِ بیان جزء جدایی ناپذیر ِ آن ، یعنی جزء ِ جدایی ناپذیر ِ دموکراسی ِ واقعن موجود ِ نظام ِ سرمایه داری است. اما مشکل ِ ایرانی های درونمرز با برخی- و بسیاری- از فعالان ِ برونمرزی در این است که آنها  این واقعییت یعنی برخورداری ِ خود از آزادی ِ بیان را کتمان می کنند و از ما درونمرزی ها می خواهند برای دموکراسی و آزادی ِ بیان ِ آن تلاش نکنیم و آن را موکول به قدرت یابی ِ آنان نماییم. یعنی آن وعده ای را به ما می دهند که سرکرده ی همین رژیم زمانی که خارج از ایران بود و خود آزادی ِ بیان برای تبلیغ ِ عقیده اش را داشت داد، و چون پای اش به ایران رسید نه برطبق ِ وعده های اش، بلکه بر طبق ِ ایدئولوژی ِ واپس گرای ِ ضد ِ دموکراسی و ضد ِ آزادی ِ بیان اش عمل نمود و تمام ِ آن وعده ها و بالاخص آزادی ِ بیان را زیر ِ پا لگدمال کرد.

خود ِ استبداد ِ کنونی که وارد ِ چهل و یکمین سال ِ موجودیت اش شده، محصول ِ مستقیم ِ نبود ِ آزادی های سیاسی و آزادی ِ بی چون و چرای  بیان در رژیم ِ پیشین است. تجربه ای که برای جامعه ی ما درس آموز است که فریب ِ وعده ی بی پشتوانه ی ایدئولوژی ِ معتبر، و به ویژه فریب ِ وعده ی دارندگان ِ ایدئولوژی های واپسگرای آزمون پس داده و تجربه شده ی تاریخ گذشته را نخورند. همچنان که اگر در رژیم ِ پیشین آزادی های سیاسی و خصوصن آزادی ِ بیان یعنی آزادی ِ نشر و ترویج و مبادله ی آگاهی های نظری و سیاسی وجود داشت،چنان شخصی با چنین نظرگاه ِ عقب مانده ای نمی توانست« خلق وتوده های نا آگاه» را فریب دهد و به راحتی کسب ِ قدرت نماید. غیر از این نیست که مخالفت با آزادی ِ بیان به عنوان ِ یک کارکرد ِ دموکراسی ِ بورژوایی و موثرترین کارکرد ِ تاریخی ِ آن به ویژه برای مارکسیست ها که هدف شان آگاهی رسانی به جامعه و خصوصن طبقه ی کارگراست، با این هدف صورت می گیرد که جامعه و طبقه ی کارگر از نیات و مقاصد ِ پنهان در پس ِ وعده های افراد و تشکیلات های در کمین ِ قدرت ِ سیاسی بی خبر بمانند تا آنها بتوانند با استفاده از فضای اختناقی و ناآگاهی ِ موجود به قدرت دست یابند.

دست رسی ِ امروز ِ بشریت به آثار ِ مارکس و انگلس مرهون ِ آزادی ِ بیان و دموکراسی یی است که اجازه می دهد اندیشه، نظر و عقیده ی حتا مخالفان چاپ و انتشار یابد. مخالفان ِ این دموکراسی می گویند دموکراسی فقط در همان چند دهه ی اوایل ِ پیدایش ِ نظام وجود داشته و امروز دیگر از آن دموکراسی خبر و اثری نیست و نظام ِ بورژوایی یکدست و یکپارچه ارتجاعی است.  این در حالی است که هم اکنون هم تمام ِ آثار و نقد و نظرهای مارکسیستی علیه نظام ِ سرمایه داری و مالکییت ِ خصوصی اش، و ترویج ِ ایده ی انقلاب و فراخوان ِ عمل به آن، بدون ِ مزاحمت و محدودییت به همه ی زبان ها ترجمه، چاپ و چاپ ِ مجدد می شوند. حتا نوشته های خود ِ انکارکنندگان ِ دموکراسی و آزادی ِ بیان نیز به سهولت چاپ و انتشار می یابند و محدودییت و ممنوعییتی در جامعه های پیشرفته ی دارای دموکراسی ندارند. تنها در رژیم های استبدای نظیر ِ جمهوری ِ اسلامی است که مخالفان ِ عقیدتی سیاسی و حتا خودی های بریده از استبداد ممنوع قلم و ممنوع تصویر می شوند. در این رژیم هاست که دست ِ حاکمان ِ مادام عمر ِ غیر ِ منتخب برای دزدی، اختلاس های میلیاردی در عرصه ی اقتصادی باز، و در مقابل، فقر، گدایی، فساد ، اعتیاد در عرصه ی اجتماعی بیداد میکند، و زندان، شکنجه و اعدام ِ معترضان به این وضعییت به امری روزمره تبدیل گردیده و به دلیل ِ نبود ِ آزادی ِ بیان و جریان ِ آزاد ِ اطلاعات، حاکمان به کسی پاسخگو نیستند.

از نظرگاه ِ انسان ِ نوعی و تاریخی که غایت ِ هستی ِ تولیدی- توزیعی و مناسباتی اش کمونیسم و گذار از ضرورت به آزادی و آگاهی ِ کمونیستی است، اگر چه آزادی ِ بیان امروزه در چارچوب ِ مناسبات ِ بورژوایی قرار دارد اما به دلیل ِ نقش ِ تاریخی اش در انسان سازی نه محدودییت پذیر است و نه در همین محدوده باقی خواهد ماند، و از این رو، در نظام ِ سوسیالیستی نیز محدودییت و ممنوعییتی نخواهد داشت. به بیان ِ دیگر، طبقه ی کارگری که از نظم و نظام ِ تولیدی مناسباتی ِ بورژوایی برآمده و رشد کرده و بالنده شده و سوسیالیسم اش نیز به بیان ِ مارکس ناگزیر از زهدان ِ همین نظم و نظام سر بر خواهد آورد، دلیلی ندارد از آزادی ِ بیان واهمه داشته باشد و آن را به انحصار ِ خود در بیاورد. سوسیالیسمی که بنا بر تئوری ِ ماتریالیستی و مارکسیستی باید تمام ِ خصوصیات ِ تولیدی مناسباتی ِ نظام ِ پیشین را در پیشرفته ترین حالت و وضعییت اش- منهای مالکییت ِ خصوصی ِ ایجاب کننده ی بهره کشی ِ انسان از انسان- را دارا باشد تا آنها را ازآن ِ خود کند یعنی پرولتریزه نماید،بیش از پیش تکامل دهد و جامعه را آماده و شایسته ی گذار به عالی ترین دوران ِ تاریخ یعنی کمونیسم نماید.( در واقع، سوسیالیسم نظام ِ بالقوه در نظام ِ بالفعل و هم اکنون موجود ِ سرمایه داری است که پرولتاریا با کسب ِ قدرت ِ سیاسی آن را به فعلییت در خواهد آورد و عینییت خواهد بخشید.).

متافیزیک اندیشان ِ فرقه گرا و اراده گرا خواهند گفت: پس اراده ی انسان انسان ِ اهل ِ عمل و« کمونیست»- که خودشان باشند!- چه می شود. پاسخ همان است که پیش تر گفته ام: بدون ِ شناخت و آگاهی از قوانین ِ حاکم بر جامعه و تاریخ و عمل کردن بر طبق ِ این قوانین ، هیچ اراده ای قادر به پیش برد و تکامل دادن ِ تاریخ نخواهد بود، و خود ِ این شناخت و آگاهی نیز مشروط است به نامحدود ترین آزادی ِ بیان برای اشاعه و نشر و ترویج ِ دانش ها و تئوری هایی که نشان دهنده و تعیین کننده ی مسیر ِ تکامل ِ اجتماعی با کم ترین هزینه برای انسان ها هستند. هرکس غیر از این بگوید و ادعا کند برای ساختمان ِ سوسیالیسم و کمونیسم نیازی به صنعت و تکنولوژی و مناسبات ِ پیشرفته ی سرمایه داری و از جمله آزادی ِ بی قید و شرط ِ بیان نیست، بدون ِ شک شیاد و عوامفریب است، و حرف ِ آن شیاد را به شکل ِ دیگر بیان می کند که گفت: اقتصاد{سرمایه داری ِ پیشرفته} مال ِ خر است. شیادی که دیدیم خود و جانشین ِ مادام عمرش با همین اقتصاد و همین صنعت و  تکنولوژی که مال ِ خر بود ، و با به انحصار ِ خود در آوردن ِ آزادی های سیاسی و منحصر نمودن ِ آزادی ِ بیان به عوام فریبی های خود و محروم نمودن ِ دگر اندیشان از آن، چه بر سر ِ جامعه آورده اند.  و این همه درسی شد برای جامعه ی ما که آزادی های فوری و بی قید و شرط ِ سیاسی و حق ِ همیشگی و بی چون و چرای آزادی ِ بیان را پیش ِ پای شیادان و عوامفریبان قربانی نکند.

خلاصه کنم: همانقدر که وجود ِ آزادی های سیاسی و آزادی ِ بیان مانع ِ قدرقدرتی و یکه تازی ِ مادام عمری ِ حکومتگران ِ مستبد می شود، نبود ِ این آزادی ها نیز امکان ِ قدرقدرتی و یکه تازی ِ مادام عمری ِ چنین حکومت هایی را در تمام ِ عرصه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فراهم می سازد. جامعه ی ما به هوش باشد: فریب ِ «دموکراسی ِ خلقی – توده ایستی» که در واقعیت و عمل چیزی جز استبداد ِ پدر شاهی ِ روستایی ها علیه ِ شهروندان ِ دموکراسی خواه نیست را نخورد و این توهم ِ توده ایستی- سربه دارانی و شریعتی وار را از ذهن بیرون کند که دار و دسته های قدرت طلب با تفکر و ایدئولوژی ِ پیشاسرمایه داری ِ روستایی وارشان به شهریان هم دموکراسی می دهند و هم سوسیالیسم. مگر روستایی ها و رژیمی که برآمده از ایدئولوژی ِ ولایتی خلافتی ِ آنان باشد می تواند یا می خواهد مدافع و مروج ِ دموکراسی و سوسیالیسم باشد؟  نمونه ی چنین رژیمی با نام ِ « جمهوری ِ اسلامی» هم اکنون پیش ِ رو و رو در روی ماست.