بیاد و خاطره جان لنون که رویای جهانی بدون مرز را سرود

مبارزه برای جهانی بدون مرز ( افغانستان – ایران)
October 12, 2020

 بیاد و خاطره جان لنون که رویای جهانی بدون مرز را سرود

نهم اکتبر  ۸۰ سال از تولد جان لنون، خواننده ای که در کنار مردم و برای مردم خواند می گذرد. او با کلام قدرتمند خود رویای صلح واقعی را برای مردم دنیا سرود. یعنی صلح در دنیایی که هیچ عاملی و هیچ “مالکیتی” مردم را از هم جدا نکند،  دنیایی که  درآن هیچ مرز و کشوری، هیچ دین و مذهبی وجود نداشته باشد که مردم را از هم جدا کند و یا به جنگ باهم بکشاند. دنیایی که در آن مردم بتوانند با نشاط و شادابی به زندگی خود ادامه دهند. براستی در چنان شرایطی دیگر آثاری از جنگ های صلیبی نخواهد بود، ترور و وحشت فاشیست های مسیحی وجود نخواهد داشت.  دهها میلیون  نفر  بر اثر جنگ میان هندو ها و مسلمانان  کشته نخواهند شد، میلیونها نفر از مسلمانان در اثر خصومت مذهبی بودایی های افراطی کشته نمی شوند و هزاران زن بخاطر اختلافات فرقه ای و قومی مورد تجاوز قرار نمی گیرند. هزاران نفر از ایزدی ها در اثر حمله داعش کشته و اسیر نمی شوند و زنان و دختران به بردگی گرفته نمی شوند. میلیون ها زن در ایران و افغانستان به خاطر قوانین اسلامی مورد تبعیض و خشونت وحشیانه قرار نمی گیرند و هزاران نمونه دیگراز واقعیت های دردناکی که امروز در گوشه و کنار دنیا وجود دارند دیگر وجود نمی داشت. اگر هیچ مرز و کشوری وجود نداشته باشد هزاران پناهجو در دریای مدیترانه و دیگر دریاها غرق نمی شوند. هزاران هزار زن و کودک در راه مهاجرت مورد استثمار جنسی و فیزیکی قرار نمی گیرند، و یا پناهجویان درکانتینرهای سرد و زیر کامیونها و قطارها مجبور به پنهان شدن برای عبور از مرزها نیستند. دیگر خبری از اردوگاههای پناهجویان در مرزهای نواحی و مناطق جنگ زده نخواهد بود. دیگر پناهجویان در کمپ هایی در جزیره لسبوس زندانی و گرفتار نمی شوند. این رویایی است که جان لنون برای مردم دنیا داشت. البته او تنها نبود و نیست.
جان در همان دوران نوجوانی گروه موزیک کواریمن را تشکیل داد که در تکاملش به گروه  بیتل ها منجر شد. گروه جوانی که آوازه اش در مدت کوتاهی مرزها را زیرپا گذارد و شهرتی بی سابقه  را در سطح جهانی یافت. تحولات و تکاملات بعدی این گروه و افراد آن نشان داد که اگر چه کار گروهی این جوانان با استعداد و سخت کوش بسیاری را در سراسر جهان به شعف آورد اما شکی نیست که  ابتکارات و نوآوری و حساسیت های جان لنون در اوج گیری این گروه نقش کلیدی داشت. چرا که استعداد، حساسیت و ابتکاراتش را در عرصه های دیگرهنر از جمله نوشتن، نقاشی، فیلم نیز نشان داده بود. او علاوه بر آثار موثر و جاودانه ای که در موسیقی از خود برجا گذاشت در همان سالهای۱۹۶۰ دو کتاب را منتشر کرد که خود آنها را نوشته ها و خط کشی های “نا مفهوم” نامید و آثار آوانگاردی  همچون موسیقی اش در آنها نیز پدیدار است.
جان لنون  یک هنرمند شورشگر و هنجار شکن بود. او در مورد دوران نوجوانی اش می گوید که ” من کسی بودم که  پدر ومادر دوستام -از جمله پدر پل – به شون می گفتند که از من دوری کنند اونا می تونستند بفهمند که من باعث دردسرم. البته بودم. به این معنی که من تابع نمی شدم و می تونستم روی بچه هاشون تاثیر بذارم. من تا جایی که می تونستم با کارام تو خوونه دوستام دردسر می ساختم… بخشا از روی بدجنسی به این دلیل که من خودم  به اصطلاح اونطور خونواده ای ( به معنی کلاسیک) نداشتم. در واقع خونه داشتم پنج زن قوی، باهوش، و زیبا که یکی شون هم اتفاقا مادرم بود، اونا خونوادم بودند” اشاره جان به این است که پدرش جدا شده بود و او پیش مادر و یا خاله هاش زندگی می کرد.
در بحبوبه محبوبیت جهانی بیتل ها در اواخر سالهای ۱۹۶۰ تحولاتی بیشتری در زندگی جان بوقوع پیوست. مهمترین آنها تحت تاثیر اوضاع و شرایطی بود که در جهان می گذشت. اواخر سالهای ۶۰سالهای پرتلاطم و مبارزاتی در سطح جهان بود: وقوع انقلاب فرهنگی در چین از یک طرف، موج مبارزات رهایی بخش در سراسر جهان از جمله در آسیا و آفریقا و اوج جنگ ویتنام و بالاگرفتن مبارزات ضد جنگ ویتنام در کشورهای اروپایی و بخصوص در آمریکا که جان به دلیل گروه موسیقی اش رفت و آمد زیادی داشت. این وقایع نمی توانست جان لنون حساس و شورشگر را متاثر نکند. در همین دوران بود که او با  یوکو اونو آشنا شد و پس از مدتی از گروه بیتل ها جدا شد و بعد از آن این گروه عملا از هم پاشید. این تحولات بیش از پیش جان و فعالیت های هنری اش را در مسیر رهایی و صلح بشری قرار داد. بدون شک دید و نگرش جان از صلح با محدودیت های سیاسی ونگرشی همراه بود اما تاثیرات مثبت  کارهای او در این مسیر انکار ناپذیر است.
تا این زمان جان و گروهش بیتل ها تاثیرات خود را بر موسیقی پاپ و راک گذاشته بودند و آنرا متحول کرده بودند. جان لنون هنجار شکنی و شورشگری اش را در موسیقی اش و اساسا در موسیقی پاپ بکار برده بود. اما این پایان کار نبود و برای ادامه آن جدایی از گروه بیتل به نظر الزامی می رسید. جدایی جان از بیتل ها آگاهانه و یا خودبخودی، اما نیروی او را برای پیشروی در مسیر موسیقی و هنرش و ارتباط دادن بیشتر آن با مردم و محیط و اجتماعش بیش از پیش رها کرد.  او خود را در میان مبارزات آن ها انداخت و نشان داد که شکفتگی موسیقی نه در جدایی از مناسبات و مبارزات توده های مردم بلکه  درهم آمیختگی با این مبارزات ممکن است.
حساسیت های سیاسی مردمی جان لنون از قبل در دوران فعالیت هنری اش در بیتل ها خود را نیز نشان داده بود. بی اعتنایی و تا حدی مسخره کردن خانواده سلطنتی بریتانیا در یکی از اجراهای بیتل ها  در رویال آلبرت هال لندن با حضور برخی از اعضای خانواده سلطنتی بریتانیا از جمله مادر ملکه خشم بسیاری از هواداران خانواده سلطنتی و طبقات بالای بریتانیا را برانگیخت هنگامی که او به مسخره گفت ” برای آهنگ بعدی ، می خواهم که به ما کمک کنید. آنهایی که در صندلی های ارزانتر نشسته اند با دست زدن ما را همراهی کنند …. و بقیه  فقط کافیه جواهرات شون رو تکون بدند.”

در همان دورانها در سال های ۶۰ میلادی او در مصاحبه ای با یکی از روزنامه های انگلستان گفت که ” مسیحیت کوچکتر و کوچکتر خواهد شد و از بین خواهد رفت، … الان ما (بیتل ها) از عیسی مسیح محبوب تریم – من نمی دونم کدوم یکی زودتر از بین می رند راک اند رول یا مسیحیت” اگر چه این موضع در انگلستان توجه زیادی را جلب نکرد اما باعث خشم بسیاری در میان راستگرایان و بخصوص فاشیستهای مسیحی در آمریکا شد. جان لنون بطور مشخص مورد تهدید گروه فاشیستی کو کلاس کلان قرار گرفت به گونه ای که مجبور شدند تور کنسرت های خود در آمریکا را نیمه تمام رها کنند.
اما این ها زمینه هایی برای فعالیت ها و واکنش های مستقیم تر سیاسی جان لنون به جنگ های تجاوزگرانه امپریالیستی در اواخر سالهای ۶۰میلادی بود. او در اعتراض به مداخله و نقش بریتانیا در جنگ داخلی نیجریه و حمایت بریتانیا از آمریکا در جنگ ویتنام، مدال (  MBEام بی ای) یک رتبه (والامقامی امپراطوری بریتانیا)  را که قبلا همراه با گروه بیتل ها دریافت کرده بود، همراه با نامه ای به ملکه پس فرستاد.
اولین آلبوم جان لنون بعد از جدایی از بیتل ها در سال ۱۹۷۰  در سطحی کیفیتا بالاتر از قبل بیرون آمد که شامل ترانه  ” طبقه کارگر” بود که هم دفاع از طبقه کارگر بود و هم حمله ای علیه سیستم استثمارگرانه بورژوازی، علیرغم آن که این مواضع مورد مخالفت بسیاری از تحلیلگران و منقدان طرفدار سیستم بود اما کیفیت هنری آن برای آنها انکار ناپذیر بود.
یکی از رسانه ای ترین فعالیت های ضد جنگ جان لنون و یوکو اونو این بود که ماه عسل بعد از ازدواجشان را در هتل هیلتون آمستردام در مارس ۱۹۶۹ در اعتراض به جنگ ویتنام، به ماندن در تخت گذراندند  و همین کار را سه ماه بعد در هتل کویین الیزابت در مونترال کانادا انجام دادن و درهمین هنگام جان لنون آلبوم ” به صلح هم یک شانس بدهید” را بیرون داد.  آهنگی که مبدل به شعار تظاهرات ضد جنگ ویتنام در نوامبر همان سال در واشنگتن شد تظاهراتی که در آن صدها هزار نفر شرکت کردند.
ترانه های ” شانس ایرلندی ها” (The luck of Irish)  و ” یکشنبه، یکشنبه خونین” ( Sunday Bloody Sunday)خشم جان لنون از حضور و دخالتهای بریتانیا در ایرلند شمالی بود که بعد از حادثه “یکشنبه خونین” در سال1972 اجرا کرد. در یکشنبه خونین دهها غیر نظامی توسط ارتش بریتانیا کشته شدند که موجی از خشم را در میان مردم برانگیخت.
اما شاهکار جان لنون تصور کن (Imagine) بود که نه تنها نو آوری و تحولی در موسیقی پاپ بود بلکه این موسیقی با کلام فوق العاده قدرتمندی الهام بخش رویای جهانی بدون مالکیت، جهانی بدون مرز ( هیچ کشور) بدون هیچ دینی ، دنیایی که در آن نیازی به حرص و طمع و یا گرسنگی نیست ، دنیایی که به کسی و شخصی تعلق ندارد بلکه همه مردم در آن سهیمند، می باشد.
این ترانه در جهانی که در گیر جنگ های تجاوزگرانه و امپریالیستی است و موجب جدایی ها و جنگ ها میان مردم بر اثر خصومت های ملیتی، دینی و نژادی است، امید دهنده است و الهام بخش رویای بدست آوردن و کسب آن چنان جهانی است که  تنها در شرایط جهانی بدون ستم و استثمار ممکن است.
بدون شک این  موضع گیری ها برای جان لنون صاف و ساده نبود. او در این مسیر نه تنها مجبور شد که بارها مسیر زندگی خود را تغییر و زیر و رو کند بلکه مورد غضب و دشمنی و خصم طبقه حاکمه، بخصوص در آمریکا قرار گرفت. نیکسون رئیس جمهور وقت آمریکا او را یک مزاحم ومانع می دید و اف بی آی تحت ریاست ادگار هوور از شرورترین افراد هیئت حاکمه آمریکا او را مرتبا زیر نظر داشت و حکم اخراج او از آمریکا را در سال ۱۹۷۲ صادر کردند. اما او با این مسئله جنگید و آنرا به یک فعالیت سیاسی مبدل کرد که بیش از سه سال به طول انجامید. باب دیلان و جُان بائز خوانندگاه مشهور آمریکایی در دوران جنگ ضد ویتنام،  از او دفاع کردند. باب دیلان نوشت: ” ( کار و هنر) جان و یوکو …. الهام بخش، ارتقاء دهنده و برانگیزاننده است ، و به دیگران کمک می کند تا روشنی را صاف و واضح ببینند و با این کارشان پایانی را بر تیرگی مبادلات خرده تجاری که توسط رسانه ها به عنوان هنر هنرمندان به مردم خورانده می شود می گذارند…. بگذارید آنها اینجا بمانند، زندگی کنند و نفس بکشند. در این کشور جا و فضای زیادی موجود است….”
جان لنون در پروسه فعالیت های هنری و سیاسی اش نه تنها با خلاقیت و آفرینش آثار موثری توانست به مبارزات مردم خدمت کند او خود نیز در این فرایند تکامل یافت. او نیز همانند دیگران اشتباهاتی چه در زمینه زندگی شخصی و چه در زندگی هنری و سیاسی داشته است. هدف این نوشته بررسی آنها نیست و در فرصت دیگری به آنها خواهیم پرداخت. اما تنها اضافه کنیم که با تحولات فکری او بر برخی از این اشتباهات نگرشی فائق آمد و نقطه قوت او اینجاست که او بر اشتباهات خود اعتراف کرد و آنها را خود  نشانه گرفت و تلاش کرد که بر آنها فائق آید. از آن جمله دیدگاه و برخوردش به  زنان و موضوع زن در کل است. که در خلق ترانه هایی مثل ” زنان سیاهان جهانند” و ” زن”  همچنین ” مرد حسود” که برخورد احساسی خود او به یوکو اونو است تبلور می یابند. همچنین برخورد او به جناحهای هیئت حاکمه بخصوص آمریکا با سئوالاتی روبروست که  تلاش چندانی برای روشن کردن آنها نکرد که در فرصت دیگری به آنها برخورد خواهیم کرد. اما این ضعف ها و سوالات نافی خدمت او به هنر موسیقی و رابطه این هنر با مردم نیست.
جان لنون نمونه ای از یک هنرمند متعهد بود که هم از محیط خود تاثیر می گرفت و متقابلا بر آن تاثیر می گذاشت. تصور کن جان لنون در سراسر جهان خوانده می شود و حداقل توسط صدها خواننده با ورژن های مختلف خوانده شده است که از آن جمله می توان به جُان بائز، پیتر گابریل ، دیانا راس، کویین، دیوید بوئی…. اشاره کرد، شنیدن این ترانه و اجرا و باز اجرای آن همچنان در گوشه و کنار جهان ادامه دارد.
تصورکن جان لنون نه تنها بر محبوبیت جان لنون بیش از پیش افزود بلکه او را به همراه ترانه اش جاوانه کرد. و تا بدست آمدن چنان دنیایی این ترانه در سرتاسر دنیا خوانده خواهد شد و الهام بخش توده ها خواهد بود.
مبارزه برای جهانی بدون مرز ( افغانستان – ایران)
۱۰ اکتبر ۲۰۲۰
فرهاد کیان
email: riawwb2017@gmail.com
                   Facebook.com/riawwb
website: www.ri-awwb.orgriawwb
Instagram: aworldwithoutborders
Youtube: www.youtube.com/channel/UCRVpQHnc2v-F8sTYAe7ddg
Related